A conservación baséase nas emocións
George Schaller, un dos biólogos máis reputados a nivel mundial, considerado o pai do conservacionismo, dicía que pódese facer a mellor ciencia do mundo, pero a conservación baséase na emoción, e ao menos que se trate de emocións, nunca se pode facer nada relevante.
De George Schaller é a famosa frase: “Temos que mudar culturalmente a nosa relación có mundo natural”.
A conservación vén do corazón e nunca se debe esquecer isto. É fundamental criar unha sensación de parentesco cós animais, coa natureza, coa auga, coa terra, cos recursos naturais…etc, xa que precisamos dunha implicación emocional que impulse ás masas á acción e ao coidado do territorio no que vive e habita. De aí a importancia dá participación e toma de conciencia dás comunidades locais.
Este é o desafío actual, incluso da ciencia, e moito máis do ecoloxismo e o activismo social e medioambiental: para conectar ás persoas cós problemas cotiás e a necesidade de conservación e restablecemento dos recursos naturais, precisamos da arte e traballar coas emocións. Temos que sentir algo se imos actuar.
Por iso, precisamos de mensaxes que cheguen ao corazón da xente e nos fagan reflexionar. Debemos traballar as emocións. Ao cambiar os pensamentos podemos cambiar a realidade. E a mudanza da realidade non se pode facer á marxe das comunidades locais e incluso dos mass media, se for posible. Por iso o enunciado «A túa casa está enriba dunha mina» ou este outro, «Galicia é unha mina», promovido incluso a nivel institucional pola Xunta de Galicia, ademais de ser tristes realidades, serven para amosar a gravidade e o alcance real da problemática actual en materia de minería.
A realidade é que as grandes corporacións e mafias neoliberais non se interesan polo país, as terras ou as xentes que as habitan. Queren gañar diñeiro, e máis se son estranxeiras, que queren facelo rápido e irse. Por que é tan difícil ver os beneficios de protexer o medio ambiente? Porque non son inmediatos. Construír unha gran mina, destruíndo centos de quilómetros cadrados de chan e bosques xera unha renda inmediata e iso satisfai a moitos. Pero non ten futuro. Se se perde todo, ninguén vai estar contento. Por iso cómpre cambiar os pensamentos para cambiar esta realidade tan obscena.
A solución: o dereito fundamental de apego. O apego ao territorio e o seu desarrollo
O apego ao lugar é a relación simbólica formada por persoas que dan significados afectivos culturalmente compartidos a un espazo particular ou porción de terreo que ofrece as bases para a comprensión individual e colectiva dá relación co medio ambiente. O apego é ese lazo afectivo que unha persoa ou animal forma entre o mesmo e un determinado lugar, un lazo que lle impulsa a permanecer xunto a ese lugar non espazo e non tempo. A característica máis destacada é a tendencia para lograr e manter un certo grao de proximidade ao obxecto de apego. Existe un dereito ao apego. E este dereito é un dereito inalienable e inherente a personalidade humana, aínda que non é exclusiva desta. Os animais tamén teñen e viven o dereito de apego.
O apego constrúe o vínculo afectivo co medio, e isto é o que desencadea unha reacción emocional ante a noticia dun megaproxecto industrial acaparador de terras, depredador de recursos naturais, expoliador de identidades….etc.
O territorio convértese en algo máis que un espazo físico, representa as raíces, os recordos, as relacións humanas, a privacidade, a identidade.
Trátase de sentimentos: cada fonte, cada recuncho do pobo, cada paxaro, cada carreiro, cada cómaro, cada lembranza, cada cousa ten a súa historia. Noutro lugar non se é ninguén. Róubannos a identidade, a nosa historia, a nosa cultura, o que somos como pobo, como grupo…? Se algo somos, é dentro dese pobo, no seo dese grupo ou comunidade local.
De aí a importancia do bo coñecemento do territorio afectado e incluso da toponimia e sobre todo, da microtoponimia, que vincula emocionalmente á persoa co seu territorio: a casa de Manolo, o lugar do Souto, a eira de Estrela, a chousa de Socorro, a cancela do ribó…
O que non saben os predadores é que as emocións e o corazón moven montañas.
É notorio que o territorio non é só o espazo físico e cultural, senón que inclúe tamén aspectos das biografías, como os mortos e os recordos, ademais das relacións que mencionamos. O apego fundaméntase nunha práctica cotiá que alimenta recordos que provocan emocións. Isto fai que o lugar se transforme en algo que non só pertence ás persoas, senón do que son parte. O tema dos panteóns, por exemplo, é recorrente nas experiencias que supoñen un desprazamento. En case todas as culturas, o lugar no que están enterrados os mortos é sacro, é un vínculo poderoso entre as persoas e o lugar, e presupón unha preocupación máis diante dun posible desprazamento.
Non ter un lugar ao cal volver cando se desexe, ou atopalo totalmente cambiado, mudado, transformado… presupón desarraigamento, un sentimento de abandono.
As emocións como instrumento para o desarrollo do apego e a defensa dá terra
É fundamental traballar o apego ao territorio na resistencia contra os megaproxectos industriais envelenados de fascismo neoliberal. Espertar a intensidade emocional e os vínculos entre as persoas e o lugar onde viven ou o seu lugar de nacemento ou de orixe é fundamental. Só así se garante o cambio de mentalidade, a conciencia social das masas ante o expolio e a protección e conservación dos recursos naturais.
Por iso, o activismo actual ten a ardua tarefa de desarrollar o apego ao territorio para contribuir a defensa deste e os seus recursos. Ben o sabía o biólogo alemán George Schaller, que insistía na importancia das emocións como instrumento necesario para a conservación dos recursos naturais e dos territorios.
O levantamento do veo
As mafias mineiras e institucionais traballan no senso contrario: fomentando o desapego. E isto cómpre telo moito en conta. O desapego á terra, o desapego aos recursos naturais, o rexeitamento ao lugar de orixe… Cantas veces non escoitariamos falar «…ese eido non vale nada», «os montes agora só causan problemas…» ou «para que queres esas terras que só che xeran conflitos…«, «na aldea non hai futuro…», «a aldea é cousa de pobres…».
Metodoloxía para capitalizar o apego ao territorio e á defensa da terra
Reflectir a totalidade da problemática que axexa á comunidade desde o proxecto industrial fabricado nos despachos da mafia neoliberal: mercantís sen escrúpulos, profesionais da política corruptos, medios de comunicación contaminados e empregados públicos que se enredan na telaraña para defender intereses espúreos. Estes e non outros, son os catro alicerces básicos que sostén un macroproxecto industrial depredador de recursos do común.
O espertar das emocións e o corazón son o instrumento fundamental para a defensa da terra.
E ben o sabe o amigo lobo…., que precisamente coida do seu territorio desarrollando todo o seu apego. O lobo é, obxectivamente, o depredador apical (“apex predator”) que máis desarrolla o apego na súa función ecolóxica nos ecosistemas. E na defensa da terra, cómpre sermos neste senso un pouco lobos.
(Estás a ler un artigo que pertence á serie “Lobo e Territorio. O desarrollo dá cidadanía activa”, dá asoc. ambiental e cultural Petón do Lobo).
Queres coñecer algo máis de George Schaller? El dicía:
«Brasil proxectou 417 represas na Amazonia. Calcule cantas estradas implica iso, cantas persoas circulando, canta caza nesa área e cantos bosques serán destruídos». A que dá que pensar?
valfluvialdolouridocorcoesto.com 