Agresións ambientais – Val fluvial do río Lourido, en Corcoesto, Cereo e Valenza.

O lobo ibérico reclama o seu status gañado con suor

11 septiembre, 202011 septiembre, 2020Publicado en Agresións ambientais, Lobo e Territorio, Lobo Vivo, Lobo Protexido, Participación pública, Por un monte galego con futuroDeja un comentario

O lobo non só é un símbolo de natureza posto así por nós senón que gañouno polo seu labor chave no medio ambiente.

O lobo cumpre un papel moi importante como axente eliminador de carroñas e controlador das poboacións de herbívoros e outros pequenos depredadores (así como das enfermidades que a estes aféctanlles, como a sarna, ao acabar cos exemplares máis débiles). Un ecosistema sen lobos buscará un novo equilibrio distinto ao natural con depredadores que pode non ser o máis conveniente no seu conxunto para o ser humano e o resto de partes da cadea alimentaria, e cuxos efectos colaterais resultarán difíciles de predicir.

O problema fundamental do lobo ibérico en España é que non se aplica unha xestión baseada no coñecemento técnico. Arestora a Xunta de Galicia está a xestionar o lobo de acordo a intereses dun sector determinado da sociedade.

Os controis de poboación que levan a cabo as Administracións fundaméntanse na falsa idea de que a depredación do gando relaciónase coa abundancia de lobos, cando, en realidade, o lobo, ao ser un depredador, non acada de maneira natural altas densidades. A depredación ao gando depende máis da ausencia de medios de protección fronte aos depredadores.

Incumprimento normativo con respecto ao lobo

Na actualidade incúmprese a normativa europea que protexe ao lobo e aos seus hábitats. A xestión debería estar baseada na conservación da especie e non na caza. Por iso é necesaria unha protección estrita da especie a nivel nacional e cumprir dunha vez cá normativa vixente a nivel europeo e internacional.

O Convenio de Berna relativo á Conservación da Vida Silvestre e o Medio Natural de Europa, foi asinado en Estrasburgo (Francia) en 1979. Este convenio incluíu ao lobo no Anexo II “Especies de fauna estritamente protexidas”, constando as prohibicións correspondentes no seu art. 6.

Este Convenio debe o seu valor a tres características fundamentais: o seu carácter xeneralista, a concepción da lista única de especies e a incorporación da política conservacionista na planificación económica, especialmente no relacionado coa protección dos hábitats (artigos 3 e 4).

Pódese afirmar que é o primeiro Tratado Internacional que dá un tratamento xeral á xestión da vida silvestre, elaborando unha serie de medidas de protección para plantas e animais, diferenciando nestes últimos as especies estritamente protexidas (Anexo II) das que requiren medidas especiais na súa xestión (Anexo III), incluíndo medios ou métodos non selectivos prohibidos de caza (Anexo IV).

Outro aspecto importante que contempla o Convenio é a conservación de especies migratorias, aludindo á necesaria coordinación internacional. Aínda cando a área do Convenio circunscríbese a Europa, foi unha preocupación dos responsables do Consello de Europa a extensión á fauna africana, onde inverna unha boa parte da fauna migratoria europea. Senegal foi o primeiro Estado africano que subscribiu o Convenio.

O procedemento de ratificación do Convenio por parte española estivo cheo de conflitos e polémicas, centrándose nas reservas ao mesmo. O Convenio ratificouse en 1986 coa reserva do lobo, estorniño negro, lagarto ocelado, a víbora ou os frinxílidos: xílgaro, verderolo, o liñaceiro común que está na Lista vermella IUCN marcada como en risco e listada no Reino Unido Biodiversity Action Plan como de prioridade e o xirín, que inclúe o Anexo III.

Estrutura

O seguimento e impulso do Convenio corre a cargo do Comité Permanente, que dispón de varios grupos de traballo, por exemplo, os que houbo sobre a conservación da foca monxa, as tartarugas mariñas, o oso pardo, o lince, o lobo, a londra, os himenópteros, as orquídeas ou, máis recentemente, as aves e as plantas silvestres en xeral.

Funcionamento

O Comité Permanente reúnese anualmente en Estrasburgo.

Os países membros entregan informes bianuais.

Apróbanse Plans de Acción para especies.

O Comité Permanente abre e trata nos plenarios expedientes sobre casos específicos.

Aínda que o lobo foi excluído da lista de especies con protección total, a ratificación do convenio compromete ás autoridades españolas a manter as súas poboacións fóra de perigo e a regular o seu caza. O Consello de Europa, en Estrasburgo, é o organismo internacional que coordina os traballos do Convenio de Berna e vixía o seu cumprimento.

En relación ao lobo:

O artigo 6 do Convenio estableceu a posibilidade de que cada país asinante adoptase as medidas lexislativas e regulamentarias apropiadas e necesarias para asegurar a conservación particular das especies de fauna silvestre enumeradas no Anexo II.

Prohibiu así para as especies do citado Anexo II:

calquera formas de captura intencionada, de posesión e de morte intencionadas;
a deterioración ou a destrución intencionados dos lugares de reprodución ou das zonas de repouso;
a perturbación intencionada da fauna silvestre, especialmente durante o período de reprodución, crianza e hibernación, a condición de que a perturbación teña un efecto significativo tendo en conta os obxectivos do presente Convenio.

España ratificou o convenio en 1986 pero coa reserva de sacar ao lobo do Anexo II, incluíndoo no Anexo III (“Especies de fauna protexidas”).

En 1988 actualizouse a listaxe de especies silvestres que figuran no Convenio Internacional sen efectuar ningunha reserva para o lobo, polo que cabe interpretar que o lobo segue figurando no Anexo II.

No caso que o lobo estivese incluído no anexo III sería aplicable o art. 7 do Convenio de Berna.

Pero cando se trata da captura ou morte das especies de fauna silvestre enumeradas no Anexo III e nas excepcións do Anexo II sería aplicable o Art. 8:

“Se se trata da captura ou morte das especies de fauna silvestre enumeradas no Anexo III, e nos casos en que se fagan excepcións con arranxo ao artigo 9 no que respecta ás especies enumeradas no Anexo II, as Partes contratantes prohibirán a utilización de todos os medios non selectivos de captura e morte e dos medios que poidan causar localmente a desaparición ou turbar seriamente a tranquilidade das poboacións dunha especie , en particular dos medios enumerados no Anexo IV.

Atopamos as excepcións das especies enumeradas no Anexo II a continuación:
Artigo 9:

1. Se non houber outra solución satisfactoria e a excepción non for en detrimento da supervivencia da poboación interesada, cada Parte contratante poderá facer excepción do disposto nos artigos 4, 5, 6 e 7 e da prohibición de utilización dos medios a que se refire o artígo 8:

en interés da protección da flora e da fauna;
para previr daños importantes nos cultivos, no gando, nos bosques, pesquerías, augas e outras formas de propiedade;
en interés da saúde e da seguridade pública, da seguridade aérea ou en atención a outros intereses públicos prioritarios;
con propósitos de investigación e educación, repoboación e reintroducción, así́ como para a cría de animais domésticos;
para permitir, en condicións estritamente controladas, sobre unha base selectiva e nunha certa medida, a captura, a posesión ou calquera outra explotación razoable de determinados animais e plantas silvestres en pequenas cantidades.

2. As Partes contratantes presentarán ao Comité permanente un informe bienal acerca das excepcións feitas en virtude do párrafo anterior. Devanditos informes deberán especificar:

as poboacións que son obxecto ou foron obxecto de excepcións e, se fose posible, o número de exemplares implicados ;
os medios para dar morte ou capturar autorizados;
as condicións de risco, as circunstancias de tempo e de lugar en que tiveron lugar ditas excepcións;
a autoridade facultada para declarar que concorreron ditas condicións, e facultada para tomar as decisións relativas aos medios que puidesen utilizarse aos seus límites, e ás persoas encargadas da ejecución;
os controis aplicados.

A Directiva 92/43/CEE (Directiva Hábitats), cataloga ao lobo como “Especie de Interese Comunitario”, é dicir ten por obxecto: “[… contribuír a garantir a conservación dos hábitats naturais e da fauna e flora silvestres no territorio europeo dos Estados membros…]”.

Define “conservación” como o conxunto de medidas necesarias para manter ou restablecer os hábitats naturais e as poboacións de especies de fauna e flora silvestres nun estado favorable.

Así mesmo, esta consideración trasladada a escala nacional, recae nos estados membros.

A Directiva Hábitats distingue o nivel de protección dentro da Península Ibérica en base ao río Douro.

Lobos ao sur do Douro: incluídos no Anexos II (“especies animais e vexetais de interese comunitario para cuxa conservación é necesario designar zonas especiais de conservación”), e Anexo IV (“especies animais e vexetais de interese comunitario que requiren unha protección estrita”).

Os lobos ao norte do Douro: inclúense no Anexo V (“especies animais e vexetais de interese comunitario, cuxa recollida na natureza e explotación poden ser obxecto de medidas de xestión”).

Debemos deternos no termo “xestión” e valorar se se utiliza como sinónimo de caza no estado español a fin de xustificar permisos de caza.

A Lei 42/2007 de Patrimonio Natural e da Biodiversidade crea a Listaxe de Especies Silvestres en Réxime de Protección Especial onde desde xuño de 2019, todos os lobos situados ao sur do Douro están incluídos nesa “Listaxe” como corresponde aos mínimos de cobertura legal de ámbito nacional proporcionados polos Directiva Hábitats (que non fala de categorías nacionais de protección).

Pero con todo, os lobos que se atopan en calquera outra zona do estado carecen desa mínima cobertura legal de carácter especial no ámbito nacional.

O artigo 56 da Lei 42/2007 de Patrimonio Natural e da Biodiversidade establece dita consideración para todas as especies amparadas por tratados e convenios internacionais, como o de Berna, ratificado por España, polo que en caso de non ter dita consideración estariamos ante un incumprimento flagrante das obrigacións derivadas do Convenio de Berna, e da subseguinte Directiva Hábitats 92/43/CEE, en relación a unha especie protexida e de interese comunitario como o lobo.

O lobo non está incluído no Catálogo Nacional de Especies Ameazadas en ningunha das categorías recollidas no referido Catálogo (en concreto, nas duas existentes: “En Perigo de Extinción” e “Vulnerable”), aspecto que resulta totalmente cuestionable, tendo en conta o principio de transposición lexislativa, como o de “Non regresión do dereito ambiental”.

Un dato científico a destacar é que a caza do lobo en España, non consegue diminuír a conflitividade cos gandeiros senón todo o contrario xa que ao desestructurarse grupos familiares, os individuos restantes vense obrigados a atacar a presas máis fáciles como o gando.

Que debería facer a Xunta de Galicia no tocante á protección do Lobo?

Incrementar a vixiancia e control por parte das forzas e corpos de seguridade do estado e das administracións públicas.
Prohibir a súa caza e refundir ou unificar as leis de caza das diferentes comunidades autónomas.
Que a conservación do lobo esté baseada en criterios científicos, na etoloxía e comportamento da especie.

O Decreto 284/2001, do 11 de outubro, polo que se aproba o Regulamento de caza de Galicia, inclúe no seu anexo IV ao lobo entre as especies cazables no territorio da nosa comunidade autónoma. Non obstante o anterior, desde hai varios anos a orde anual que fixa os períodos hábiles de caza só autoriza a caza do lobo despois de constatar fidedignamente a existencia de danos e con plenas garantías de conservación da poboación desta especie.

Na actualidade, a xestión dos danos ocasionados polos lobos á gandería ten a súa base legal na mencionada orde anual pola que se determinan as épocas hábiles de caza, que regula a caza por danos producidos polas especies cinexéticas e en ordénelas anuais nas que se establecen axudas económicas para previr e paliar os danos producidos polo lobo.

Zonas de xestión do lobo

1. Atendendo aos criterios de zonificación definidos e asumindo que a probabilidade de danos é maior nas zonas de alta densidade de lobos onde hai máis abundancia de gando, establécense tres zonas de xestión, denominadas zona 1, zona 2 e zona 3.

a) Zona 1.

É a zona prioritaria á hora de aplicar e fomentar as medidas de prevención dos danos producidos polo lobo. A Administración poderá realizar nesta zona unha planificación para controlar a poboación de lobo, despois dunha avaliación técnica dos danos sobre a cabana gandeira, da adopción de medidas preventivas, do grao de conflitividade social e do estado poboacional do lobo, que deberá ser obxecto de seguimento. Poderanse realizar ademais controis puntuais non previstos na planificación a solicitude das persoas afectadas polos ataques do lobo, no caso de danos recorrentes e tendo en conta os criterios establecidos a tal fin.

b) Zona 2.

Nesta zona as persoas interesadas poderán solicitar, no caso de danos recorrentes ao gando, a realización de maneira puntual de controis poboacionais, que deberán ser debidamente autorizados tras unha avaliación técnica dos danos sobre a cabana gandeira, da posibilidade de mitigalos con medidas preventivas, do grao de conflitividade social e do estado poboacional do lobo.

c) Zona 3.

Non se autorizarán controis salvo casos excepcionais que terán que estar especialmente xustificados.

O Plan de xestión do lobo en Galicia

O 20 de xaneiro de 2009 publicábase no DOG o Decreto 297/2008, do 30 de decembro, polo que se aprobaba o Plan de xestión do lobo en Galicia.

A finalidade do Plan de xestión do lobo en Galicia é garantir a viabilidade desta especie no noso territorio, mantendo unha poboación estable do lobo en Galicia e ao mesmo tempo compatibilizar a súa existencia coa da gandería extensiva e coa viabilidade económica das explotacións agropecuarias, adoptando medidas preventivas e establecendo liñas de axudas para paliar os danos causados por esta especie, así como poñer en valor a existencia do lobo e convertela nun elemento que fomente o desenvolvemento rural e turístico das zonas onde se atopa presente esta especie.

O Plan de xestión do lobo en Galicia persegue os seguintes obxectivos:

a) Establecer as medidas e actuacións que permitan manter unha poboación viable de lobos dentro dun marco de coexistencia co mundo rural e compatible coas actividades agropecuarias, que contribúan á conservación da poboación ibérica.

b) Manter unha poboación estable e continua de lobos, similar á actual, independentemente das fluctuaciones naturais que poden producirse a curto prazo, e desenvolver os mecanismos para o seu seguimento e estudo.

c) Minimizar a conflitividade xerada polos danos que ocasionan os lobos sobre a cabana gandeira mediante incentivos económicos e asesoramento técnico adecuado para a aplicación de métodos de prevención de danos.

d) Establecer propostas e fomentar actuacións nas que se recoñeza ao lobo como un recurso económico que pode mellorar as condicións socioeconómicas das poboacións locais, tales como actividades turísticas e a recuperación do patrimonio cultural.

e) Desenvolver programas e actuacións ao obxecto de aumentar o coñecemento e a tolerancia dos distintos sectores da sociedade cara ao lobo.

f) Establecer un sistema de participación social no que todos os sectores relacionados directamente coa xestión do lobo asuman a súa corresponsabilidade na xestión e conservación da especie.

g) Iniciar o procedemento de inclusión da especie no Catálogo de Especies Ameazadas.

De todo o anterior conclúese que a xestión do lobo xira sempre ao redor da súa conservación e a estabilidade da especie no territorio, adoptando todas as medidas necesarias para manter ou restablecer os hábitats naturais e as poboacións de especies de fauna e flora silvestres nun estado sempre favorable e evitando en todo caso a deterioración dos seus hábitats e calquer risco que poña en perigo a conservación da especie.

As escopetas suman máis cós criterios científicos, na matanza do lobo autorizada pola Xunta de Galicia para mañá domingo, no municipio de Xove (Lugo)

29 agosto, 202029 agosto, 2020Publicado en Agresións ambientais, As escopetas suman máis cós criterios científicos, Cultura, Lobo e TerritorioDeja un comentario

A Dirección Xeral de Patrimonio Natural da Xunta de Galicia, que xestiona Belén do Campo e a consellería de Medio Ambiente que dirixe Ángeles Vázquez, guíanse por criterios populistas e apártanse dos informes técnicos e científicos, para autorizar a cacería do lobo na xornada de mañá domingo en Xove (Lugo).

Así a Dirección Xeral de Patrimonio Natural autoriza a cacería, actuando en contra dos criterios científicos e dos informes técnicos do propio servizo de Patrimonio Natural, que constata a ausencia total de medidas preventivas, pese a que os danos lévanse producindo dende hai máis dun ano.

A responsable da conservación do patrimonio natural, a directora Belén do Campo contradí ademais o Plan de Xestión do Lobo, segundo o cal Xove atópase na Zona 3, establecendo como criterios necesarios para autorizar a caza do lobo a existencia de medidas de prevención; e en todo caso, o encargado de abater un exemplar sería o persoal da Consellería, nunca cazadores.

O 7 de agosto de 2019 e de novo o 18 de xuño deste 2020, as entidades ambientais Rebinxe e Grupo Lobo Galicia informan por rexistro nun informe científico-técnico da situación do grupo familiar de lobos establecido dende hai tempo na zona, advertindo ademais da desprotección das reses de gando menor e recomendando unha serie de medidas preventivas sinxelas e de baixo custo para implementar de urxencia e facilitar así a coexistencia co lobo.

Se ben se entende o dano que produce aos propietarios dos animais, sen embargo a administración debe velar polos intereses xerais, garantindo a conservación da especie e ao mesmo tempo dotando de axudas e información aos gandeiros/as da zona. Non obstante, a Consellería de Medio Ambiente da Xunta de Galicia responde coa indiferencia e o silencio como resposta. Débelle de parecer que as escopetas suman máis cós criterios científicos.

Diversas asociacións ecoloxistas como Ecoloxistas en Acción Galiza e Lugo, Adega, Petón do Lobo, Ouriol do Anllóns, Cova Crea, o Comité pola Defensa das Rías Altas e outras, solicitaron tanto ao Seprona como a Fiscalía de Medio Ambiente de Lugo e á propia Consellería a suspensión inmediata da matanza prevista.

En pleno século XXI a sociedade humana conta cos mecanismos necesarios para protexer ao gando, sen matar a un depredador apical indispensable para o control natural de especies, como o xabaril. Matar lobos non é a solución.

Mañá a Xunta de Galicia permitirá unha batida de caza que tratará de asasinar un lobo contravindo a propia normativa de “xestión” da especie en Galicia. Non existe estudo científico que diga que matar lobos axuda a nada.

Egg2uJtVgAcAzLD — *Imaxe de Grupo Lobo e Rebinxe*

A inactividade e responsabilidade dá Xunta de Galicia diante dá expansión incontrolada dos eucaliptos na Rede Natura

27 agosto, 202027 agosto, 2020Publicado en Agresións ambientais, Dereito á información ambiental. Convenio Aarhus, Dereito á Paisaxe, Emerxencia climática global, Lobo e TerritorioDeja un comentario

Agóchase un delito ecolóxico continuado detrás da expansión incontrolada do eucalipto na Rede Natura?

A Directiva 92/43/CEE do Consello, do 21 de maio de 1992, relativa á conservación dos hábitats naturais e da fauna e flora silvestre, creou unha rede ecolóxica europea denominada Natura 2000, que constitúe un instrumento fundamental da política da Unión Europea en materia de conservación da biodiversidade. A Rede Natura 2000 está composta polos lugares de importancia comunitaria (en diante, LIC) ata a súa transformación en zonas especiais de conservación (en diante, ZEC), polas ditas ZEC e polas zonas de especial protección para as aves (en diante, ZEPA).

Mediante o Decreto 37/2014, do 27 de marzo, polo que se declaran zonas especiais de conservación os lugares de importancia comunitaria de Galicia e se aproba o Plan director da Rede Natura 2000 de Galicia declaráronse ZEC os 59 LIC existentes en Galicia e aprobouse o seu correspondente instrumento de xestión. O Plan director da Rede Natura 2000 inclúe os obxectivos de conservación dos lugares e as medidas apropiadas para mantelos nun estado de conservación favorable. Para isto, o plan clasifica as ZEC e ZEPA en tres grupos de tipoloxía afín: a) área litoral, b) humidais e corredores fluviais e c) área de montaña, agrupando os obxectivos e medidas propostas en distintas prioridades para cada un destes grupos.

Concretamente, o seu artigo 57.3 regula que as superficies arborizadas que, no momento da entrada en vigor do plan, estean poboadas con especies forestais alóctonas poderán seguir sendo explotadas en sucesivas quendas sempre e cando non se realicen cambios de especie, salvo cando os ditos cambios supoñan unha transformación de eucaliptais en piñeirais ou cando, tras a súa rexeneración, se creen masas de frondosas do anexo I da Lei 7/2012, do 28 de xuño, de montes. As ditas masas poderán ser rexeneradas de forma natural ou mediante unha repoboación.

Aínda que o mantemento do eucalipto está permitido naqueles terreos onde exista, o Plan director recolle en diferentes puntos do seu articulado recomendacións para o seu cambio. Así, no seu artigo 65 establécese como directriz para a zona I ou área de protección que se fomentará a conservación e recuperación do bosque natural, substituíndo as formacións existentes de especies alóctonas por formacións nativas. Esta premisa recóllese, así mesmo, nas directrices da área de conservación (zona II).

Tamén o seu artigo 14.1 recolle dentro dos obxectivos para as áreas de montaña das ZEC o de potenciar a conectividade ecolóxica das ditas áreas co fin de previr a perda de biodiversidade, facilitar o intercambio xenético e o desprazamento das especies da fauna e flora e, máis concretamente, mellorar a conectividade e permeabilidade dos hábitats boscosos, establecendo mecanismos para reducir a súa fragmentación.

Por outra banda, os complexos de turbeiras e queirogais húmidos presentan unha grande importancia ecolóxica e desempeñan un papel importante na mitigación do cambio climático ao seren considerados como un dos maiores reservorios de carbono, por absorber e almacenar biomasa forestal.

Estes hábitats son os que máis sufriron os efectos negativos das actividades humanas a través dos distintos aproveitamentos, entre eles as plantacións forestais.

O Plan director da Rede Natura 2000 establece no seu artigo 44.2, entre os obxectivos de conservación, o fomento do mantemento dun estado de conservación favorable das turbeiras de cobertoira, turbeiras altas e matogueiras húmidas. No punto 3.d) establece como actuación susceptible de xerar un estado de conservación favorable destes hábitats a súa restauración nas zonas onde foron degradados debido ás plantacións forestais.

A Directiva 92/43/CEE do Consello, do 21 de maio de 1992, relativa á conservación dos hábitats naturais e da fauna e flora silvestres establece expresamente no seu artigo 2.2:

“As medidas que se adopten en virtude da presente Directiva terán como finalidade o mantemento ou o restablecemento, nun estado de conservación favorable, dos hábitats naturais e das especies silvestres da fauna e da flora de interese comunitario”.

É evidente que o obxectivo dá Directiva é a conservación ou restablemento en condicións favorables dos hábitats que tutela. En absoluto permite a deterioración destes, tal e como está a suceder por exemplo coas Fragas do Eume, afectadas pola expansión incontrolada do eucalipto, ao igual que moitos outros espazos naturais.

O Plan director da Rede Natura 2000 inclúe os obxectivos e medidas de conservación dos lugares aos que afecta. Aínda que o mantemento do eucalipto está permitido naqueles terreos onde exista, o Plan Director recolle en diferentes puntos das súas articulado recomendacións para o seu cambio. Así, no seu artigo 65 establécese como directriz para a zona I, ou área de protección, que se fomentará a conservación e recuperación do bosque natural, substituíndo as formacións existentes de especies alóctonas por formacións nativas. Esta premisa recóllese, así mesmo, nas directrices da área de conservación. Tamén o seu artigo 14.1, recolle dentro dos obxectivos para as áreas de montaña das ZEC o de potenciar a conectividade ecolóxica das devanditas áreas a fin de previr a perda de biodiversidade, facilitar o intercambio xenético e o desprazamento das especies da fauna e flora e, máis concretamente, mellorar a conectividade e permeabilidade dos hábitats boscosos, establecendo mecanismos para reducir a súa fragmentación.

O eucalipto é considerado como especie exótica pero non como especie invasora ou especie con potencial invasor, o que fai que actualmente non se tome ningunha medida para a súa limitación.

As políticas de actuación vixentes en Galicia, manifestadas nun extraordinario desleixo das funcións por parte dos órganos competentes da Xunta de Galicia, fomentan na práctica o monocultivo forestal de eucaliptais. Por iso, cumpriría tomar diversas medidas para a súa limitación e cumprir a normativa europea.

Por outra banda, resulta cando menos chamativo que non se cuestionara a ilegalidade do regulamento do Plan Director da Rede Natura 2000, cando de facto sobrarían as razóns para facelo, en tanto que non responde os obxectivos da Directiva europea 92/43/CEE do Consello, do 21 de maio de 1992, relativa á conservación dos hábitats naturais e da fauna e flora silvestre.

A isto hai que engadir o papel dos medios de comunicación, case sempre máis interesados en transmitir unha idea sensacionalista do eucalipto, como árbore vertebradora da economía do rural galego e un dos alicerces da industria, que de presentar a información de tal modo que motive á reflexión. Estas campañas mediáticas e persuasivas en defensa de determinados intereses, en boa medida non cumpren o deber de veracidade e contraste que obriga a medios e xornalistas.

O eucalipto ten gran capacidade para dispersarse e invadir outro tipo de bosques. As súas sementes son pequenas o que facilita que o aire as desprace con facilidade e as súas grandes raíces logran absorber máis auga que as outras especies arbóreas e eliminan aos seus competidores. Nas fragas, o eucalipto está fragmentando o bosque autóctono que logrou resistir. É grave porque os bosques albergan máis especies que, ao ter que vivir nunha superficie cada vez máis pequena, atopan máis dificultades.

A planificación forestal galega

O Plan Forestal galego foi elaborado no ano 1992. De acordo co artigo 72 da Lei de montes de Galicia, o Plan forestal é o instrumento básico para o deseño e a execución da política forestal galega, e terá a consideración de programa coordinado de actuación, onde se avalía a situación do monte galego e fíxanse as directrices e programas de actuación da política forestal de Galicia, así como os mecanismos de seguimento e avaliación necesarios para o seu cumprimento.

Elaborouse ademais un novo Plan Forestal pola Xunta de Galicia porque o do ano 1992, a pesar da revisión, quedara obsoleto para as necesidades actuais do sector. Este novo Plan Forestal non chegou a aprobarse nunca desde o ano da súa elaboración (2012). Por outra banda, Consello Forestal de Galicia acordou a súa primeira revisión o 21 de maio de 2014.

Resulta paradoxal que o actual Plan Forestal galego teña máis de 25 anos e que o novo non se aprobase.

O plan forestal contén un cadro coas previsións a corenta anos, onde se dispón que a previsión da especie Eucalyptus Globulus no ano 2032 é que ocupará un terreo de 245.654 hectáreas. Con todo, no ano 2013, a superficie total de Eucalyptus en Galicia en masas puras e mixtas era de 453.916 hectáreas, é dicir, unha cantidade que 19 anos antes da previsión realizada nun inicio polo Plan Forestal galego, case duplica a cantidade aproximada establecida para o ano 2032. Así mesmo, estudando os Inventarios Forestais Nacionais I, II, III, IV pódese constatar o avance do eucalipto na Comunidade Autónoma Galega nos últimos 40 anos, pasando dunha superficie recoñecida de 131.181 hectáreas en 1972 ás actuais 425.000.

A Constitución española e o dereito a un medio ambiente adecuado

O artigo 45 da Constitución española indica que:

“1. Todos teñen o dereito para gozar dun medio ambiente adecuado para o desenvolvemento da persoa, así como o deber de conservalo

2. Os poderes públicos velarán pola utilización racional de todos os recursos naturais, co fin de protexer e mellorar a calidade de vida e defender e restaurar o medio ambiente, apoiándose na indispensable solidariedade colectiva”.

Por outra banda, o artigo 53.3 do texto constitucional establece que estes “principios” (entre os que se atopa o dereito a gozar dun medio ambiente adecuado) informarán a lexislación positiva, a práctica xudicial e a actuación dos poderes públicos na materia. Con todo, non está incluída dita materia a desenvolvemento a través de Lei Orgánica (artigo 81 CE), carecendo tamén de control preferente e sumario e non sendo susceptibles de acceso ao recurso de amparo fronte ao Tribunal Constitucional. Iso non quere dicir que estes principios non teñan ningún valor, pois tal e como sinala o Tribunal Constitucional na súa sentenza do 4 de novembro de 1982: “impide considerar a tales principios como normas sen contido e que obriga a telos presentes na interpretación tanto das restantes normas constitucionais como das leis”.

O Comité Científico de Flora e Fauna Silvestres

O Comité Científico de Flora e Fauna Silvestres é un órgano consultivo adscrito ao Ministerio de Agricultura, Alimentación e Medio Ambiente (actual Ministerio para a Transición Ecolóxica). Unha das súas funcións é coordinar as actuacións relativas á conservación de especies de flora e fauna silvestres a nivel estatal, formando parte dos órganos consultivos, regulados no artigo 7 da Lei 40/2015, do 1 de outubro, de Réxime Xurídico do Sector Público.

O Comité Científico foi creado a través do Real Decreto 139/2011, do 4 de febreiro, para o desenvolvemento da Listaxe de Especies Silvestres en Réxime de Protección especial e do Catálogo español de Especies ameazadas, máis concretamente co seu artigo 7, onde se regula que “para asistir ao Comité de Flora e Fauna Silvestres en relación ao anterior artigo e noutras materias relativas a este real decreto, establecerase un comité científico como órgano consultivo da Dirección Xeral e das comunidades autónomas, cando estas así o soliciten”.

O Comité de Flora e Fauna Silvestres é un órgano meramente consultivo e que, por tanto, os seus informes cumpren co labor de asesoramento xurídico, non tendo o carácter de vinculantes, o Goberno poderá separarse da orde do procedemento administrativo seguido sempre que fundamente adecuadamente a súa decisión.

Nos anos 2012 e 2017, este órgano consultivo pronúnciase sobre o carácter invasor do eucalipto a través de dous ditames, que son coincidentes ao sinalar a capacidade expansiva da especie Eucalyptus, así como o seu carácter invasor.

No Ditame CC 02/2012, concretamente no punto 3 (“Resumo do Ditame”), atópase a seguinte reflexión:

“A especie exótica Eucalyptus Nitens considérase naturalizada no noso territorio, en fase de expansión, e moi perigosa debido ao seu carácter invasor, pola súa capacidade de dispersión e transformación do medio que habita, bloqueando o funcionamento do ecosistema. Debido ás características fisiolóxicas do E. Nitens, máis resistente ao frío que outras especies xa consideradas invasoras no noso territorio como E. Globulus”.

Posteriormente abordarase esta cuestión noutro Ditame, o CC 30/2017, concluíndo que:

“…constatando cos datos científicos dispoñibles o carácter invasor das especies de Eucalyptus naturalizadas no noso país, conclúese que se debería incluír no Catálogo Español de Especies Exóticas Invasoras (…) a todas estas especies: Eucalyptus Calmaldulensis, E. Globulus, E. Gomphocephala, E. Gunii, E. Nitens e E. Sideroxylon, así como, calquera outra especie deste xénero cuxo destino sexa a explotación forestal, debido ao alto risco de invasión por estas especies, consecuencia das súas características biolóxicas, fisiolóxicas e ecolóxicas”.

O papel da Audiencia Nacional

A Audiencia Nacional maniféstase en relación con esta cuestión na sentenza 300/2015, do 10 de xullo, sobre o carácter invasor da especie Eucalyptus Nitens. Esta sentenza ten lugar tras o feito de que o concello de Teo aprobase en sesión plenaria a decisión de solicitar ao Ministerio de Medio Ambiente a petición de que se incluíse ao eucalipto no 12 do RD 139/2011, do 4 de febreiro, para o desenvolvemento da Listaxe de Especies Silvestres en Réxime de Protección especial e do Catálogo español de Especies ameazadas. Esta decisión foi apoiada por outros concellos, tales como O Carballiño, Poio, Bueu, Vilagarcía, Cangas, Cuntis, Barro, Sober e Pobra de Bollón, así como pola Deputación de Pontevedra.

A Audiencia Nacional establece respecto diso que:

“…o feito de que a especie Eucalyptus Nitens non estea incluída como especie invasora no catálogo aprobado no RD 1628/2011, non implica que a Administración titular do dominio público marítimo ou terrestre cuxa protección e tutela ten encomendada e en aras precisamente da devandita protección, non poida limitar o uso da concesión, prohibindo a citada especie vexetal de gran capacidade invasora”.

E indica ademais:

“…constatada pola evidencia científica dispoñible, a naturalización da especie exótica Eucalyptus Nitens no noso territorio, dadas as características biolóxicas e fisiolóxicas similares a outras especies Eucalyptus, en relación coa súa capacidade invasora, e en particular a maior resistencia ao frío do E. Nitens, concluímos que o E. Nitens é unha especie exótica naturalizada e en expansión, con alto risco de invasión e moi perigosa para o mantemento da biodiversidade e a funcionalidade dos ecosistemas”.

Sen embargo, tanto os dous informes do órgano consultivo como a referida sentenza, non resultaron suficientes para incluir ao eucalipto como especie exótica invasora.

Que fixo a Xunta de Galicia para dar cumprimento á Directiva 92/43/CEE do Consello, do 21 de maio de 1992, relativa á conservación dous hábitats naturais e dá fauna e flora silvestre e reducir a presenza do eucalipto na Rede Natura?

No DOG Núm. 70 do 11 de abril de 2018 publicouse a Orde do 3 de abril de 2018 pola que se establecían as bases reguladoras e a convocatoria para ou ano 2018 dás axudas para ou pagamento por compromisos silvoambientais e climáticos e de conservación de bosques, cofinanciadas co Fondo Europeo Agrícola de Desenvolvemento Rural ( Feader) non marco do Programa de desenvolvemento rural (PDR) de Galicia 2014-2020.

Segundo o texto dá Orde o que se pretendía con estas axudas era dar resposta ao Plan director dá Rede Natura 2000 e mellorar ou estado de conservación de hábitats do anexo I dá Lei 42/2007, do 13 de decembro, do patrimonio natural e dá biodiversidade.

Foi esta medida suficiente?

Á vista está que non. A expansión do eucalipto pola Rede Natura está arestora e sen dúbida algunha fóra de todo control gobernamental.

É posible a impugnación da inactividade material da administración en relación á expansión incontrolada do eucalipto na Rede Natura?

A Lei 29/1998, do 13 de xullo, reguladora da xurisdición contencioso-administrativa contempla a admisibilidade de recurso xudicial contra a inactividade da Administración, dispoñendo que cando a Administración, en virtude dunha disposición xeral que non precise de actos de aplicación ou en virtude dun acto, contrato ou convenio administrativo, estea obrigada a realizar unha prestación concreta en favor dunha ou varias persoas determinadas, quen tivese dereito a ela poden reclamar da Administración o cumprimento da devandita obrigación. Se no prazo de tres meses desde a data da reclamación, a Administración non dese cumprimento ao solicitado ou non chegase a un acordo cos interesados, estes poden deducir recurso contencioso-administrativo contra a inactividade da Administración. Ademais cando a Administración non execute os seus actos firmes poderán as afectadas solicitar a súa execución, e se esta non se produce no prazo dun mes desde tal petición, poderase formular recurso contencioso-administrativo, que se tramitará polo procedemento abreviado.

De acordo co fundamento revisor da xurisdición contencioso-administrativa, cando a Administración non dita un acto é necesario provocalo, para platear recurso contra a inactividade formal, se esta persiste.

Hai que ter en conta que a inactividade material da Administración só é impugnable cando deriva de determinados actos ou negocios (disposicións xerais, actos administrativos, contratos ou convenios). Atopámonos ante inactividade administrativa cando a Administración non actúa cando debe de actuar, ou dito doutra maneira, cando estando obrigada por unha disposición legal, acto, contrato ou por calquera outro medio admitido en dereito, a unha determinada prestación de dar ou facer, fai caso omiso da mesma.

Para que a inactividade sexa impugnable é preciso que se cumpran os varios requisitos:

A concorrencia dunha ausencia de actividade material
A existencia dunha obrigación baseada nun título de carácter incuestionable.

A Lei esixe que a actividade se refira a persoas determinadas.Debe existir unha prestación concreta en favor dunha ou varias persoas, por iso carecen de posibilidade de recorrer quen non sexan titulares dun dereito á prestación, nin sequera están lexitimados os titulares de meros intereses individuais ou colectivos lexítimos.

Por outra banda, é necesario que a obrigación de actuar xurda, de modo incuestionable, dun título, que pode ser por exemplo unha disposición xeral que non requira actos de aplicación, pois pola contra, o interesado tería que esperar a que estes se producisen ou ben instalos el mesmo, nese caso, a impugnación articularíase mediante o procedemento para seguir en caso de silencio administrativo.

Como queira que unha interpretación ríxida desta hipótese conduciría á súa práctica inaplicación, dado que apenas existen casos en que a disposición identifique os destinatarios. O suposto debe interpretarse con criterio amplo, abarcando todos os casos en que a disposición xeral non deixe marxe de apreciación.

A inactividade da Administración como obxecto do proceso contencioso-administrativo, xa sexa xeral ou especial, non pode ser entendida senón no concepto técnico xurídico establecido na LXCA, que non se refire a calquera dilación ou atraso ou omisión no actuar da Administración, por máis que coloquialmente poida ser entendido isto tamén como «inactividade», senón estritamente ao suposto no que a Administración está obrigada a realizar unha prestación concreta a favor de persoa determinada en virtude de disposición xeral que non precisa de actos de aplicación, contrato ou convenio, ou ao suposto de inejecución de actos firmes.

Para que poida prosperar a pretensión por inactividade necesítase que a disposición xeral invocada sexa constitutiva dunha obrigación, cun contido prestacional concreto e determinado, non necesitado de ulterior especificación e que, ademais, o titular da pretensión sexa á súa vez acredor daquela prestación á que vén obrigada a Administración.

O control xurisdicional da inactividade administrativa non é posible cando exista unha certa marxe de actuación ou apreciación pola Administración, xa que aos tribunais corresponde controlar se a Administración fixo un uso correcto das súas facultades, pero non o substituír os seus criterios nin decisións.

O control xurisdicional previsto na LXCA non permite que os órganos xudiciais substitúan á Administración en aspectos da súa actividade non regulados polo Dereito, incluída a discrecionalidade no tempo dunha decisión ou dunha actuación material, nin lles faculta para traducir en mandatos precisos as xenéricas e indeterminadas habilitacións ou obrigacións legais de creación de servizos ou realización de actividades, pois en tal caso estarían a invadir as funcións propias daquela; non podendo, en fin, o recurso contencioso-administrativo, pola súa natureza, poñer remedio a todos os casos de indolencia, lentitude e ineficacia administrativas, senón tan só garantir o exacto cumprimento da legalidade, habendo de estenderse a exclusión do control non só aos indicados supostos de discrecionalidad, senón tamén aos casos de aplicación de conceptos xurídicos indeterminados, debido a que na LCXA requírese o dereito para esixir unha prestación concreta.

A responsabilidade penal: delitos contra os recursos naturais e o medio ambiente. Agóchase un delito ecolóxico continuado detrás da expansión incontrolada do eucalipto na Rede Natura?

Normativa a aplicar:

Artigo 45 da Constitución española.
A Lei 26/2007 do 23 de outubro sobre Responsabilidade Ambiental, modificada por Lei 11/2014, do 3 de xullo.
Código penal, no Capítulo III do Título XVI, regula os chamados delitos contra os recursos naturais e o medio ambiente, artigos 325 a 331. Tamén no Capítulo IV, dos delitos relativos á protección da flora, a fauna e animais domésticos. A L. O. 5/2010, do 23 de decembro, modificou o contido dalgún deses artigos ao incorporar á lexislación penal española os supostos previstos na Directiva 2008/99/CE do 19 de novembro, relativa á protección do medio ambiente a través do Dereito Penal.

O Tribunal Supremo, Sala Segunda en sentenza de data 11 de febreiro de 2013, establece que “estes delitos constitúen unha norma parcialmente en branco que se complementa coas disposicións normativas ou regulamentarias aplicables ao caso concreto… A análise dos requisitos esixibles no apartado 1 do art. 325 do Código penal, tipo básico nestas infraccións, vén recollido na doutrina desta Sala (STS 81/2008 do 13 de febreiro, entre outras) que destaca os seguintes:

1º) En primeiro lugar, un requisito de natureza obxectiva, unha conduta, que por esixencias típicas descritivas ha de consistir na provocación ou realización directa ou indirecta, dalgunha das actividades aludidas no precepto (emisións, verteduras, extraccións ou escavacións, aterramientos, residuos, vibracións, inxeccións ou depósitos), realizadas sobre algún dos elementos do medio físico tamén enumerados (atmosfera, chan, subsolo, ou augas terrestres, mariñas ou subterráneas).

2º) En segundo lugar, un elemento normativo, a infracción dunha norma extrapenal, igualmente esixido de maneira explícita en forma de contravención dalgunha das leis ou disposicións normativas reguladoras daquel tipo de actividades.

3º) E, en terceiro lugar, un resultado que consiste na creación dunha situación de perigo grave para o ben xurídico protexido. (STS 481/2008, do 30 de decembro).

A protección do medio ambiente constitúe un ben xurídico autónomo que se tutela penalmente en por si, descrito no Código como “equilibrio dos sistemas naturais” e que pasou a formar parte do acervo de valores comunmente aceptados pola nosa sociedade. Ha de lembrarse que o medio ambiente é un dos poucos bens xurídicos que a Constitución expresamente menciona como obxecto de protección ou tutela penal. O artigo 45 da Constitución dispón que deberán establecerse “sancións penais ou, no seu caso, administrativas, así como a obrigación de reparar o dano causado” para quen realice condutas atentatorias do medio ambiente. Recoñécese, por tanto, a nivel constitucional, a tripla fronte de protección do medio ambiente: civil, penal e administrativo. A protección xurídica do medio ambiente ha de facerse combinando medidas administrativas con medidas penais…”.

A deterioración irreversible ou catastrófica dos ecosistemas derivado da expansión incontrolada do eucalipto: elemento chave para a tipificación penal

O Tribunal Supremo en sentenza de data 13 de febreiro de 2008 establece que non basta a contravención da normativa administrativa para poder aplicalo, senón tamén algo máis: que a conduta sexa potencialmente perigosa. O art. 325 esixe como elemento de tipicidade, a gravidade do perigo a que se somete ao equilibrio dos sistemas naturais, ou no seu caso, á saúde das persoas. O tipo penal, como tipo de perigo, non require a comprobación da causalidade do dano, senón o carácter perigoso dos feitos. O grave risco alcánzase porque produce ou pode producir importantes consecuencias nocivas, o que virá determinado polas probas periciais que contraditoriamente practicadas, expoñan a realidade da gravidade do risco ocasionado. Para a determinación da potencialidade do risco e a súa cualificación de grave ha de atenderse, en primeiro lugar á probabilidade da concreción do risco, de maneira que si leste é altamente improbable, non se encherá a tipicidade do delito. En segundo termo ha de estarse á medición do risco, de maneira que se este afectase de forma non relevante ao ben xurídico, tampouco se enchería a tipicidade.

O delito é de risco non require a efectiva produción dun efectivo dano ecolóxico, pois a pretensión da norma é adiantar a barreira de protección a un momento anterior á produción do resultado, isto é a probabilidade da produción do resultado. En definitiva, son as periciais as probas fundamentais en orde á acreditación da gravidade do risco.

A proba pericial é relevante para a determinación do delito ambiental

O Tribunal Supremo en materia delito ecolóxico establece que os tribunais só poderán apartarse das conclusións das probas periciais cando existan razóns obxectivas e razoando os motivos, xa que os seus informes gozan da presunción de imparcialidade dos informes emitidos por organismos oficiais.

A solución: o papel dá cidadanía activa e o desenvolvemento dá conciencia ambiental

A cidadanía activa é un concepto que se aplica a todas aquelas persoas que integran unha comunidade e que despregan un comportamento comprometido con todo aquilo que acontece na mesma.

Aquelas comunidades que contan cunha preponderancia de cidadanía activa tenden a funcionar mellor que aquelas que se atopan envorcadas cara ao individual, porque xustamente promoven a solidariedade, preocúpanse polo outra persoa, porqué estea mellor e non se deteñen nos éxitos persoais senón no ben común de todas as que a compoñen.

A cidadanía activa nada ten que ver coa adopción dunha actitude pasiva senón moi pola contra, hai un compromiso concreto de participar con voz e voto en todo canto sucede e demanda un cambio. Na cidadanía activa non se espera a que outra persoa modifique o estado de cousas e propoña algo mellor senón que se preocupa e procura logralo per se.

As Brigadas Deseucaliptizadoras: un exemplo de cidadanía activa

As brigadas deseucaliptizadoras promoven accións de restauración ambiental en áreas con valores ambientais degradados ou ameazados pola eucaliptización estando abertas á participación de persoas voluntarias e titulares de parcelas de monte.

Véxase: http://verdegaia.org/brigadas/como-participar

A ousadía dos predadores ou como distraer as normas ambientais para salvar un proxecto mineiro en Beariz (Ourense)

22 agosto, 202024 agosto, 2020Publicado en "Compadreo" entre o órgano ambiental e as mineiras, A ousadía dos predadores, Agresións ambientais, Lobo e Territorio2 comentarios

Recurso Minerales de Galicia, S.A. (en adiante RMG) prevé executar a explotación do xacemento mineiro de “Coto Tocayo” e obter a concesión de explotación derivada do permiso de investigación “Alberta 1ª Fracción nº. 4966.1”, no termo municipal de Beariz, na provincia de Ourense.

O plan que presenta a mercantil promotora chama a atención polos seguintes aspectos:

1º.- Decide comezar pola parte do xacemento denominada “Coto Tocayo”, pola existencia de reservas probadas (segundo a promotora) de pegmatita con mineral de litio e outros minerais de interés, como a moscovita e feldespatos de uso na industria da cerámica.

“Coto Tocayo” é unha área do dereito mineiro Alberta 1ª que abrangue 60 cuadrículas mineiras e que constitue, segundo a mercantil promotora, a primeira fase do proxecto mineiro que prevén desarrollar secuencialmente. Non obstante, RMG solicita a concesión de explotación da totalidade do dereito mineiro conformado por 123 cuadrículas mineiras, limitándose a presentar un documento de avaliación só referido a primera parte, isto é, a “Coto Tocayo”.

Por iso estamos ante un macroproxecto mineiro que a mercantil promotora opta por presentar fragmentado e prevé executalo paulatinamente.

Así desarrollan o macroproxecto mineiro fragmentado e o executan aos poucos, para que as resolucións administrativas vaian a pouquiño. Se o presentasen todo de golpe, sería imposible que lles desen unha declaración de impacto ambiental.

2º.- Ademais do interés industrial dos mineirais citados, outro aspecto chave polo que a promotora decide comezar por “Coto Tocayo” é (e cítase literalmente o proxecto da promotora):

“También se ha tenido en cuenta que presenta las condiciones más idóneas desde el punto de vista técnico y medioambiental (que favorecen la tramitación administrativa). Dado que en este caso no es necesario que el proyecto se someta al proceso de Evaluación Ambiental, ni ordinaria ni simplificada, por no darse las condiciones requeridas en la Ley 21/2013, de 9 de diciembre, de evaluación ambiental”.

3º.- O proxecto prevé desenvolverse nunha zona que está condicionada pola presenza da serra do Cando e a serra do Candán ao leste, nun val encaixado entre ambas as dúas elevacións e onde hai pequenos cursos fluviais. Nesta área as precipitacións son abondosas, entre os 1.600 e os 2.500 mm anuais, co conseguinte risco xeotécnico que isto implica, engadido ás voaduras previstas no proxecto para a saca do mineiral e o tamén probable risco de taludes.

A empresa non aporta estudos xeotécnicos nin hidroxeolóxicos. Tampouco presenta un estudo detallado da hidrografía da zona.

4º.- O proxecto afecta indirectamente a espazos incluidos na Rede Natura 2000. A ZEC e LIC serra do Cando sitúase a uns 1,87 km do seu límite máis achegado segundo a promotora, se ben podería ser inferior esta distancia, entre os 500 e os 1000 metros segundo fontes do órgano ambiental. A uns 8,2 km ao nordés da área de execución do proxecto está a ZEC e LIC serra do Candán.

A área incluida na zona ZEC correpondente á serra do Cando, esténdese por varios municipios como os de Cerdedo, Cotobade, Forcarei, A Lama (Pontevedra) e Beariz, en Ourense.

A carballeira de Porto Espiño, unha reserva de biodiversidade caducifolia, verase gravemente afectada polo proxecto, a pesar da protección de hábitat de interese comunitario (carballeiras e urceiras secas atlánticas) e de hábitat de interese prioritario (brañeiras e bosque de ribeira).

Existen vivendas e núcleos habitados a escasos metros da área da explotación mineira proxectada, como Acevedo e Doade e outros (Framia, Correa, Abeleira, Alén…).

5º.- O deseño do proceso de aproveitamento do mineral constaría das seguintes fases:

– Trituración e moenda.

– Deslamado.

– Flotación

– Separación magnética.

– Decantación, filtrado e secado.

As principais áreas do establecemento de beneficio serían:

– Zona de trituración.

– Zona de moenda e deslamado.

– Zona de flotación.

– Zona de almacenamento, preparación e dosificación de axentes de flotación.

A promotora non indica a natureza dos axentes que empregará no tratamento do material nas balsas de flotación, o que sin dúbida é unha cuestión moi relevante a efectos ambientais, pola posible natureza química da súa composición.

– Zona de desaugado de concentrados.

– Zona de almacenamiento e tratamiento de aguas.

– Planta de pasta (estéril para recheo de mina) e provisión de entullo.

– Zona de instalacións auxiliares (oficinas, laboratorio, aparcamentos, etcétera).

O conxunto das instalacións localizaríanse sobre una plataforma dunhas 5,9 ha de extensión, ubicadas na parte baixa dunha pequena ladeira próxima á entrada da mina de interior, coñecida como “Lombo do Vido”, que ademais atópase á beira do Rego de Porto de Anta (a uns 100 metros, segundo a promotora).

6º.- Provisións de entullo nas entulleiras

A promotora prevé unha entulleira exterior “nunha ubicación adecuada”, xa que o total de entullo que será necesario extraer para acceder aos diques de pegmativa rondará, segundo a promotora, os 225.000 m3.

plan monte comunal beariz — Detalle da parcela 902 do polígono 40 que xestiona a Comunidade de montes de Doade, monte en man común de Lama Cega e Bisticobo, área seleccionada pola mercantil promotora para a localización da entulleira

A área seleccionada para a entulleira acadaría unha superficie en torno a 1 ha de extensión sobre os terreos correspondentes á parcela 902 do polígono 42, pertencentes ao monte en man común de LAMA CEGA E BISTICOBO da comunidade de montes de Doade (nº identificador 1316).

Respecto ao consumo de agua nas instalacións de aproveitamento, o proxecto de establecemento de beneficio indica que serán necesarios unos 106.000 m3 de agua iniciais.

plano mina Beariz — *Lombo do Vido, onde se ubicaría o establecemento de beneficio do proxecto mineiro Coto Tocayo, a escasos metros do rego do Porto da Anta. Fonte: IGN.*

A acumulación de material nas entulleiras pode resultar tóxico e chegar a ser un residuo perigoso, xa que en principio, os lixiviados xerados polo entullo coa auga da chuvia e escorrentía poden producir unha problemática severa sobre o medioambiente, os recursos hídricos que abastecen aos núcleos de poboación próximos e aos organismos vivos.

7º.- Chama a atención a elevada concentración de arsénico que se reflicte no parágrafo do proxecto referido aos resultados do ensaio UNE‐EN 12457‐4, que amosa unha concentración de arsénico disolto nas mostras de 20,06 μg/l. A Organización Mundial da Saúde (OMS) permite unha concentración máxima de arsénico en aguas destinadas para o consumo humano de 10 µg/L., ainda que recomenda no superar los 0,05 mg/L na agua potable.

Unha maneira de inxerir arsénico é a través da agua e dos acuíferos onde hai captacións que abastecen ás comunidades locais próximas, onde existe a pirita ou arsenopirita (combinación de ferro, azufre e arsénico).

Por outra banda, a presenza de arsénico no aire pode incidir na prevalecencia do cancro de pulmón.

Segundo a caracterización química dos entullos realizados pola mercantil promotora, a solubilidade dos elementos químicos presentes podería ser:

Arsénico disolto μg/l 20,06
Bicarbonatos mg/l CO3H‐ 22,05
Cadmio disolto μg/l < 0,5
Calcio disolto mg/L 35,75
Carbonatos mg/l CO3 52,36
Carbono Orgánico Total mg/l 1,97
Cloruros mg/l 21,58
Cobalto disolto μg/l < 2,50
Cobre disolto μg/l < 2,50
Conductividade eléctrica μS/cm a 25ºC 411,51
Cromo disolto μg/l 45,08
Ferro disolto μg/l < 50,0
Magnesio disolto mg/L < 0,2
Mercurio disolto μg/l < 1,00
Molibdeno disolto μg/l 22,46
Níquel disuelto μg/l < 5,00
pH ‐ 10,9
Plomo disuelto μg/l < 2,50
Potasio disuelto mg/l 18,03
Sodio disuelto mg/l 22,84

O arsénico preséntase como As³⁺ (arsenito) e As⁵⁺ (arseniato, abundante). O arsenito é más tóxico para o ser humano e é máis difícil de remover dos corpos de agua. A inxesta de pequeñas cantidades de arsénico pode causar efectos crónicos por bioacumulación no organismo.

Por outra banda, é probable a formación de augas ácedas de minas que poderían ter consecuencias negativas para a poboación dos núcleos próximos a explotación.

Un cóctel de elementos químicos e radioactivos con posibles repercusións na saúde humana e dos ecosistemas

As entulleiras e as augas procedentes das labores de achique do interior das galerías poderían constituír un verdadeiro cóctel químico de indudables repercusións sobre a saúde das poboacións e dos ecosistemas próximos á área de explotación mineira.

A isto hai que engadir que a Sociedade Galega de Historia Natural advertiu da necesidade de realizar un estudo ambiental serio e rigoroso, posto que as pegmatitas adoitan incluír Cesio, Uranio, Rubidio e Radio.

Tanto o Cesio como o Rubidio son materiais radioactivos que hai que engadir aos sulfuros presentes nas pegmatitas que xeran as drenaxes ácedas de mina.

Plaxios e manipulacións infestan o informe de Felipe Macías do que dependen a mina de San Finx e a imputación do Director Xeral de Minas

1 julio, 20191 julio, 2019Publicado en Agresións ambientais, Agresións mineiras sobre o territorioDeja un comentario

O Xeral de Minas, Ángel Bernardo Tahoces, imputado por presunta prevaricación ambiental, usou os argumentos de Macías ante a ONU para tentar negar a contaminación.
Demandarán á Universidade de Santiago que lle retire a condición de Profesor Emérito e a súa expulsión da Academia de Agricultura de Francia

Compostela, 30 de xuño de 2019. A vintena de colectivos agrupados na rede ContraMINAcción acaban de denunciar o modo en que a concesionaria mineira de San Finx e a Dirección Xeral de Enerxía e Minas se tentan apoiar nun informe elaborado por un equipo da Universidade de Santiago dirixido por Felipe Macías para omitir a responsabilidade da empresa en relación aos impactos ambientais causados pola mina no pasado e no presente e, ao mesmo tempo, da administración, que os debería ter evitado.

O primeiro dos informes asinados polo profesor xubilado Felipe Macías Vázquez, o fillo deste Felipe Macías García e outros colaboradores está repleto de plaxios de traballos doutros autores, que se manipulan sen pudor, e mesmo parágrafos enteiros copiados sen citación de blogs anónimos de Internet. O informe fabrica sen calquera base un suposto fondo natural de metais para os principais metais contaminantes que verte a mina (cadmio, cobre e cinc) e aínda recorre a fenicios, romanos, ‘picheleiros’ e ao mesmo Almanzor para repartir culpas.

En 2017 a concesionaria do Grupo Sacyr que explota a mina de San Finx decidiu recorrer a Macías para tentar dar resposta ao mar de alegacións a que deu lugar a tentativa da mineira de verter millóns de metros cúbicos de augas contaminadas por metais pesados no río San Fins, situado apenas 6 km augas arriba da ría de Muros e Noia. As alegacións deixaron en evidencia a burla que supuña o método de “tratamento” inicialmente proposto e como as verteduras provocarían un agravamento crítico da situación de contaminación.

Dous informes de réplica encomendados pola Alcaldía do Concello de Muros e a Asociación Verdegaia, e que agora se fan públicos, puxeron en evidencia os extensos plaxios, carencia absoluta de metodoloxía e graves manipulacións de datos no informe entregado á empresa por Felipe Macías. Entre os textos plaxiados encóntrase un blog anónimo de Internet e un traballo presentado polo que foi director da mina nun congreso da Universidade Politécnica de Madrid.

Un primeiro informe de réplica realizado por sete técnicos, incluíndo o Doutor en Xeofísica Steven H. Emerman, que esta mesma semana realizou unha nova inspección da mina San Finx, desmontou a tese dun suposto fondo natural de metais explicando os impactos actuais da minería. Un segundo informe de réplica, realizado polo Doutor en Arqueoloxía e Historia Antiga André Pena, ocupouse de mostrar non só a burla que representan os argumentos “históricos” presentados por Macías, senón o modo en que estes foron abertamente plaxiados de distintas fontes.

Os argumentos achegados por Felipe Macías non só favorecen os intereses privados da concesionaria do Grupo Sacyr, mais tamén se esgrimiron pola Dirección Xeral de Enerxía e Minas, cuxo Director Xeral Ángel Bernardo Tahoces se encontra imputado por un presunto delito de prevaricación ambiental precisamente por ter supostamento facilitado a contaminación causada pola mina San Finx desde a súa reapertura en 2009. No mes de xaneiro de 2019, a propia Dirección de Minas remitiu á ONU a tradución ao inglés de partes dun segundo informe asinado por Felipe Macías, na tentativa de defender ante este órgano a inexistencia de contaminación mineira.

A gravidade dos feitos, non só desde o punto de vista da ética científica, senón tamén pola gravidade das implicacións ambientais e penais que suporía aceptar as teses deitadas por Macías, fai que os colectivos de ContraMINAcción demanden á Universidade de Santiago que retire a condición de profesor emérito a Felipe Macías tras a investigación dos feitos, e revise a relación contractual coas restantes persoas responsables do informe, no suposto que teñan algunha: Carmen Nieto Olano, Ramón Verde Vilanova, Carmen Pérez Llaguno, Felipe Macías García (fillo do profesor Felipe Macías), Luis Tapia del Río e David Romero Chouzas. Na medida en que Felipe Macías Vázquez tamén asina os informes como membro da Academia Francesa de Agricultura, demandarán igualmente a esta institución a súa expulsión.

Experto internacional en seguridade mineira alerta do risco de falla catastrófica das presas en San Finx

30 junio, 2019Publicado en Agresións ambientais, Agresións mineiras sobre o territorio, Ameazas ao patrimonio cultural, Desfeitas mineirasDeja un comentario

Na visita de inspección ás presas mineiras Emerman constatou o proceso de erosión interna que, eventualmente, provocará o colapso da presa e a chegada de decenas de millaress de toneladas de residuos mineiros altamente contaminantes á ría de Muros-Noia.

Noia, 29 de xuño de 2019. Na noite do venres o auditorio do antigo matadeiro de Noia atendeu atónito durante dúas horas e media as serias advertencias do Dr. Steven H. Emerman sobre o estado das presas de residuos mineiros de San Finx e a chegada de metais pesados á ría, que denominou como “bomba química de reloxaría” prestes a activarse en calquera momento.

O coloquio, baixo o suxestivo título “Todo o que sempre quixeches saber sobre as Minas de San Fins e nunca te atreviches a preguntar”, foi organizado polo Centro de Saberes para a Sustentabilidade, ente recoñecido oficialmente pola Universidade das Nacións Unidas, coa colaboración de PLADEMAR e Verdegaia.

Durante a súa presentación, o Dr. Emerman insistiu que tanto o proxecto aprobado pola administración da Xunta en 2009 como os recentes informes asinados polo Prof. Felipe Macías son unha auténtica burla, que ademáis poñen en perigo crítico a ría de Muros-Noia. Explicou detalladamente como empresa e administración, co aval do antigo catedrático da Universidade de Santiago, pretenden establecer unha falsedade consistente en que no río San Fins existiría un fondo natural de metais que impediría cumprir os limites legais de substancias contaminantes perigosas como o cadmio, coñecido axente canceríxeno.

Emerman está finalizando un detallado informe no que analiza pormenorizadamente a situación das minas de San Finx e desmonta un por un os argumentos e incongruencias que presentan os informes da empresa concesionaria, redactados polo edafólogo xubilado Felipe Macías. Para completar os informes, esta semana Emerman realizou unha visita de inspección ás minas de San Finx, onde foi posíbel comprobar os procesos de erosión interna que ameazan a integridade estructural das presas mineiras e que, eventualmente, provocará a falla catastrófica da presa maior e a inxección instantánea de decenas de millaress de toneladas de residuos mineiros altamente contaminantes á ría de Muros-Noia.

O Dr. Emerman, con 31 anos de experiencia na avaliación de presas de residuos, deixou que non está en contra da minaría pero que nunca, en toda a súa carreira, vira presas de residuos mineiros no estado de abandono no que se encontran as de San Finx, sendo isto especialmente grave tratándose de presas de formigón contruídas segundo un antigo método británico que quedou obsoleto hai máis de medio século. “Só quedan algúns exemplos de presas mineiras como as de San Finx nalgunhas ex-colonias británicas, na India, e en África, sendo que a maioría das estructuras desta clase ou ben colapsaron ou foron desmanteladas polas autoridades polo risco que supoñen”.

O Dr. Emerman é un recoñecido consultor internacional en hidroloxía e especialista na avaliación da afectación ambiental das explotacións mineiras. É Doutor en Xeofísica pola Universidade de Cornell, Máster en Xeofísica pola Universidade de Princeton e Licenciado en Matemáticas pola Universidade Estatal de Ohio. Ten 31 anos de experiencia no ensino universitario de hidroloxía e xeofísica e 66 publicacións científicas na materia. Como consultor independente, ten traballado para empresas mineiras, organismos públicos e organizacións non-gobernamentais.

emerman_noia — Dr. Emerman insistiu que tanto o proxecto aprobado pola administración da Xunta en 2009 como os recentes informes asinados polo Prof. Felipe Macías son unha auténtica burla, que ademáis poñen en perigo crítico a ría de Muros-Noia

Obras nas marxes de varios ríos no municipio de Cabana de Bergantiños

6 junio, 2019Publicado en Agresións ambientais, Bosque autóctono, Bosque de ribeiraDeja un comentario

O BOP da provincia da Coruña publicaba onte (05/06/2019), un anuncio de información pública no que se empraza ás persoas interesadas para facer alegacións, se o consideran preciso, ás obras que o concello de Cabana de Bergantiños prevé levar a cabo nas marxes de varios ríos do municipio que non se detallan.

As persoas interesadas en coñecer os detalles das obras e a localización destas poden dirixirse ben ao propio concello ou a Augas de Galicia, contando con un prazo de 20 días para elo (ata o 3 de xullo).

As obras consisten na ampliación, mantemento e mellora de viais municipais.

O río das nosas vidas: o Anllóns, a derradeira publicación da asociación ambiental Petón do Lobo

6 junio, 20196 junio, 2019Publicado en 14 de marzo, día internacional a favor dos ríos, A falla de saneamento das rías galegas, A Paisaxe como Dereito individual e colectivo, Agresións ambientais, Área de Especial Interés Paisaxístico. AEIP val fluvial do río Lourido, Ecomuseo da Paisaxe Viva, Programa editorial da asociación ambiental Petón do LoboDeja un comentario

Xa está na rúa o libro “O río das nosas vidas: o Anllóns”, publicado e editado pola asociación ambiental e cultural Petón do Lobo.

“O río das nosas vidas: o Anllóns” é o cuarto libro que publica esta asociación e o quinto que produce como editora.

Fálase e publícase bastante sobre o río Anllóns, mais bótase de menos unha publicación que trate a fondo aqueles aspectos que cada vez nos preocupan máis, como é o caso dos problemas que afectan con máis intensidade aos ecosistemas fluviais e aos bosques de ribeira. Vivimos de espaldas aos ríos e o Anllóns e os seus numerosos afluentes non son unha excepción. A saúde dos ecosistemas fluviais, e en particular a saúde do río Anllóns, pende dun fío.

O 14 de marzo de cada ano, Día Internacional dos Ríos, desde a asociación ambiental e cultural Petón do Lobo lembramos os problemas que padece o Anllóns, mais con esta publicación preténdese ir un pouco máis lexos e deixar constancia das graves problemáticas que lle están a afectar.

Con unha intencionalidade claramente didáctica, queremos lembrar os problemas que están a afectar seriamente á saúde do Anllóns. As Administracións falan do desarrollo de proxectos vencellados ao desarrollo turístico do río, pero esquecen os impactos ambientais dos mesmos.

Hai multitude de problemas que afectan ao río Anllóns: a seca derivada do cambio climático, as centrais hidroeléctricas que ocupan o seu cauce, os vertidos de puríns, o abuso de pesticidas, de herbicidas, abonos, sulfatos, novas captacións de auga, fallos no saneamento das augas residuais, plástico, lixo, o chumbo dos proxectís de campos de tiro, o arsénico da antiga minaría…etc.

Vamos camiño de finiquitar a vida do noso río. As cidadás e os cidadáns temos que asumir un papel activo e coidar do noso río. Esixir tamén as Administracións responsables que cumpran cos seus deberes e coiden os ecosistemas fluviais. Decía o sociólogo Salvador Giner que “a primeira misión dos cidadáns é educar aos seus gobernantes”, “o cidadán democrático está sinalando aos seus representantes de forma constante onde está situado o umbral do tolerable” ou “o verdadeiramente revolucionario da democracia é que todos somos políticos”.

Por iso non podemos seguir sendo cómplices da súa morte e vamos a asumir un papel activo na súa defensa. Temos que sentir a súa alma, tratalo como tratan en Nova Zelandia aos seus ríos, isto é como persoas xurídicas, como seres titulares de dereitos. Só así podemos garantir a súa supervivencia e a súa funcionalidade.

O libro que ten unha finalidade sobre todo didáctica mergúllase na historia do río, nos valores culturais e na xeografía, ademais de dar boa cadra dos seus problemas ambientais.

Tamén queremos crear remorsos naquelas persoas físicas, xurídicas e administracións públicas que consciente ou inconscientemente danan o noso río, e facémolo e voltaremos a facelo, e incluso os sinalamos directamente, porque a partires de agora, quen dane ao Anllóns, vai a quedar constancia escrita do dano e da súa responsabilidade.

Sen dúbida non deixará indiferente a ningúen…., para ben e/ou para mal.

As canteiras sen restaurar da comarca de Bergantiños

20 mayo, 201920 mayo, 2019Publicado en A Paisaxe como Dereito individual e colectivo, Agresións ambientais, Agresións mineiras sobre o territorioDeja un comentario

Comezamos falando de dúas canteiras ubicadas na parroquia de Anllóns, no municipio de Ponteceso e con un impacto paisaxístico enorme.

Un exemplo, a canteira de Sta. Cecilia, en Ponteceso con máis de 50.000 metros cadrados e á beira do río Anllóns.

Á otra beira da mesma estrada que as divide, a canteira de Sta. Cristina, ambas as dúas da mesma propiedade e máis preto aínda do río Anllóns.

*Fonte: IGN. Imaxe da Canteira de Santa Cecilia e ao outro lado da estrada, a canteira de Sta. Cristina á beira mesma do río Anllóns, en Ponteceso*

Lidia Senra visita o Banco Mais Fendendo do Mundo, entre Ordes e Cerceda, e reclama un novo modelo de xestion de residuos para Galiza que cumpra os obxectivos de reciclaxe da UE

14 mayo, 2019Publicado en Agresións ambientais, Contaminación e desfeitas no territorioDeja un comentario

Lídia Senra: “Na Galiza urxe un modelo de xestión de residuos público 100%, descentralizado e baseado na redución, reciclaxe, reutilización e protección do medio ”

Visitou o Banco Máis Fedento do Mundo, en Ordes, con vistas ao macrovertedoiro da Areosa, en Cerceda, onde Sogama enterra o 88% do lixo que recibe a diario dos concellos de todo o país

Comprométese a seguir traballando no Parlamento Europeo para denunciar a continua ameaza que supón para as augas que bebe a poboación de Santiago, xa que os vertidos do marcrovertedoiro van ao Lengüelle, afluente do río Tambre

CORTE AUDIO DECLARACIÓNS DE LÍDIA SENRA DE HOXE:

https://www.dropbox.com/s/l7lgklnzec5axmm/Audio%20Lidia%20Senra%20no%20Banco%20Mais%20Fedento.mp3?dl=0

VÍDEO DE COMO É O MACROVERTEDOIRO DE SOGAMA HOXE EN DÍA AQUÍ:

https://www.dropbox.com/s/h7ea9q8ght52wz6/vertedoiro%20de%20sogama.mov?dl=0

Ordes, 14 de maio de 2019. A eurodeputada Lídia Senra, candidata de En Marea: Compromiso por Europas ás eleccións europeas do 26 de maio, visitou este martes pola mañá o Banco Máis Fedento do Mundo, acompañada por veciños e veciñas da comarca de Ordes e por membros dos diferentes colectivos organizados na contorna en defensa do medio ambiente e do rural vivo. Senra considera fundamental que todos os habitantes da Galiza visiten este lugar e se senten no banco uns minutos para ‘gozar’ do cheiro e da aberración ambiental que supón o macrovertedoiro que Sogama ten na Areosa, no concello de Cerceda, dos máis grandes de toda Europa.

A eurodeputada denunciou que Sogama só xestiona o 12% do lixo que lle chega procedente dos concellos de toda Galiza, xa que o 88% restante dos residuos son enterrados directamente no macrovertedoiro sen selección, danando augas, terras, vidas. “Urxe outro modelo alternativo a este no que Xunta e Naturgy van da man para beneficio empresarial. É indignante que na actual UE se permitan, coa connivencia das Administracións, situacións deste tipo. Denunciámolo en reiteradas ocasións durante este mandato no Parlamento Europeo e seguiremo a facelo”, defende a candidata ás eleccións europeas do 26 de maio.

Neste sentido, incidiu na urxencia de poñer en marcha un novo modelo de tratamento de residuos totalmente público, descentralizado en cada concello ou comarca, e baseado na redución, reciclaxe e reutilización, respectuoso ante todo co medio ambiente. Criticou que Galiza está moi lonxe dos obxectivos de reutilización e reciclaxe de residuos marcados pola UE, fixados en que todos os concellos dos Estados membros reciclen o 50% dos residuos no 2020, o 55% no 2025, o 60% no 2030 e o 65% no 2035.