A Paisaxe é un elemento espiritual. É moi importante que os poderes públicos a todos os niveis, protexan os valores espirituais que completan as relación dos individuos e das comunidades coa súa contorna, para avanzar na creación e consolidación dunha cultura do territorio.
O recoñecemento polo dereito dun interese paisaxístico e, por conseguinte, dun “dereito á paisaxe” permite a satisfacción das necesidades máis profundas das poboacións. Se estas necesidades son estimuladas, recoñecidas e protexidas polas autoridades públicas, pode establecerse un vínculo profundo entre as poboacións e o territorio. Deste vínculo pode nacer unha verdadeira cultura do territorio.
Esta cultura constitúe unha condición indispensable para impedir a degradación do territorio causada pola satisfacción de necesidades meramente materiais dos individuos.
Un gran número de catástrofes – como a desfeita da serra do Gontón, no municipio de Cabana de Bergantiños para permitir a Naturgy a instalación de tres eólicos – son provocadas probablemente pola negación desta cultura e a satisfacción esaxerada dos intereses baseados na explotación material dos recursos territoriais.
Sin dúbida a Paisaxe ou as Paisaxes é un dereito individual das persoas, pero tamén é un dereito colectivo, das comunidades que forman parte dela. Mentras que se explosionen serras de elevada calidade paisaxística para instalar viraventos, non existirá unha verdadeira cultura do territorio.
O Convenio europeo da Paisaxe recoñece o dereito á Paisaxe nunha triple vertente:
a) Como espazo de formación das culturas locais, polo tanto é un elemento educativo e formativo.
b) Como patrimonio natural e cultural.
c) Como elemento que contribúe ao benestar dos seres humanos, e polo tanto, que inflúe e forma parte da súa saúde e do benestar físico, psíquico e social. É un elemento esencial na calidade de vida das persoas. É un elemento que inflúe na propia saúde humana.
Tendo en conta o anterior e sabendo que en Galicia, correspóndelle ao Instituto de Estudos do Territorio (IET) a xestión das nosas Paisaxes, cómpre preguntarse os motivos polos que se permite que unha empresa eólica como Naturgy instale tres viraventos na serra do Gontón, cando ademais existiu un gran número de alegacións referidas á súa defensa. E por que se permite que esta mesma empresa explosione a serra para a súa instalación. Onde está o dereito á Paisaxe nestas actuacións?
Preguntamos a Guillerme Evia, director do IET sobre este tema e esperamos a resposta.
Vistas da ría de Corme -Laxe desde o mirador de Sinde
“A explotación (a das minas de San Fins, en Lousame) non produce residuos mineiros, máis ao contrario, débese indicar que conceptualmente os consume” ou velaquí estoutra afirmación, tamén memorable: “Non coñezo na provincia da Coruña unha medida tan drástica e profunda para a restauración como é o reprocesado e eliminación da escombreira”.
Estas palabras resumen a filosofía da Dirección xeral de Enerxía e Minas da Xunta de Galicia, no tocante á restauración dos espazos mineiros degradados. En concreto, esta é a resposta dun empregado público, enxeñeiro de minas do departamento que dirixe Ángel Bernardo Tahoces, director xeral de enerxía e minas da Xunta de Galicia e do que se coñecía recentemente a súa imputación por parte do xulgado de Noia, en relación á autorización da posta en marcha das minas de San Fins, en Lousame, sen terse aprobado a preceptiva avaliación ambiental do proxecto.
Na contestación a unha solicitude de medidas ambientais efectuada pola asociación ambiental Petón do Lobo, funcionarios do departamento que dirixe Tahoces, referíanse ao excesivo da solicitude nos seguintes termos:
“Ao respecto do seguimento sobre o control dos vertidos na escombreira, só podemos indicar que estes non poden existir.Os proxectos aprobados non contemplan escombreira.Non contemplan a produción de escombros.Non contemplan a produción de residuos mineiros. En todo caso contemplan exclusivamente o reaproveitamento e eliminación da antiga escombreira”.
Xa non é só que non existiran residuos, que é o propio de toda a actividade mineira despois de extraer o codiciado mineral, senón que no caso das minas de San Fins, os residuos incluso os eliminaban, desaparecían, como cousa de maxia. Claro que había que fiarse das palabras desta xente, todos eles empregados públicos da Dirección Xeral de Enerxía e Minas, porque por ningures explicaban os impactos que a actividade mineira ía ter na área afectada (un val fluvial). Puidera ser que a normativa daquela época non esixía documento ambiental?
Continuaba o funcionario dicindo: “Carezo de datos sobre o seu deseño (balsa de decantación), pero non amosa signos de debilidade. Ao respecto da pendente dos noiros dos depósitos, afondar novamente no proceso de eliminación avanzado no que están”.
“O denunciante indica ausencia de controis e falla de bombeos regulares, augas ácedas e contido en metais, observacións todas elas que lle corresponden a Augas de Galicia. No marco da normativa ambiental e de seguranza mineira, estanse a realizar os controis establecidos pola normativa de aplicación, a través fundamentalmente do Plan de Labores anual”.
A política de “balóns fóra” e “o que non consta escrito non existe” predomina neste singular departamento da Xunta de Galicia.
“O denunciante solicita que para cumprir a obriga de restaurar o espazo natural se levanten diques de contención, se instalen mallas illantes no terreo, bombeos, monitoreo das balsas e o cumprimento do Plan de Restuaración. Non coñezo na provincia da Coruña ningún Plan de Resturación que contemple unha medida tan drástica e profunda para a restauración como é o reprocesado e eliminación da escombreira de explotación”. Supoñemos que cando escribía isto o funcionario non se lembraba das balsas de lodos do Monte Neme, en Carballo, deixadas á man do destino.
“Temos que ter en conta tamén que o proxecto aprobado non contempla a produción de residuos mineiros. E que a planta de tratamento está deseñada en circuito pechado”.
“Non entendo a función pretendida polo denunciante para os diques de contención, as mallas illantes do terreo, os bombeos. (…) Como xa se indicou a explotación non produce residuos mineiros, máis ao contrario, débese indicar que conceptualmente os consume”.
Con palabras e afirmacións como estas, que negan a realidade física máis obvia, como vai a existir a restauración mineira en Galicia? Como se vai a cumprir en Galicia a normativa mineira se quen ten a obriga de facela cumprir obvia e ignora dolosamente a realidade?
Dimisión por favor. Pedimos a dimisión tanto de quen elabora, aproba e supervisa as políticas mineiras, é dicir, a dimisión do Conselleiro Francisco Conde, como de quen ten a obriga de executalas e facer que se cumpra a normativa, isto é o director de Enerxía e Minas, Ángel Bernardo Tahoces. Dimisión xa para ambos os dous!
Dique de contención dunha das balsas mineiras de San Fins, en Lousame
A Confederación Hidrográfica do Miño -Sil incoa expediente sancionador á mineira Cementos Cosmos, S.A. polo suposto incumprimento da autorización do vertido ao dominio público hidráulico.
Os feitos remóntanse ao 26 de novembro de 2018 cando un vertido da cementeira superaba o límite máximo establecido para o parámetro de sólidos en suspensión, causando danos segundo o organismo de bacía, ao dominio público hidráulico, na parroquia de Vilavella en Triacastela (Lugo).
A actividade da mineira Cementos Cosmos realízase na entorna do xacemento arqueolóxico da Cova Eirós, declarado Ben de Interés Cultural polo DECRETO 32/2019, do 14 de marzo, polo que se declara ben de interese cultural a Cova Eirós, no termo municipal de Triacastela (Lugo).
Actividade da mineira no lugar da entorna da Cova Eirós, declarada BIC polo DECRETO 32/2019, do 14 de marzo
O sector mineiro “tómalle o pelo” á cidadanía e anuncia unha xornada para presentar a Minaría Sostible de Galicia, con proxeccións didácticas para o alumnado de infantil, primaria e secundaria
Falla de transparencia nas axudas outorgadas pola Xunta de Galicia ao sector mineiro
Falla de restauración mineira e danos á paisaxe, a práctica habitual do sector mineiro galego
Non é a primeira vez que o lobbie mineiro intenta un facer un “lavado de cara”
O 12 de febreiro, no auditorio da Cidade da Cultura de Santiago de Compostela, o sector mineiro de Galicia di que vai a presentar nunha xornada a Minaría sostible de Galicia. Véxase o enlace web https://minariasostible.gal/evento/.
Nun intento de “lavado de cara” do que xa existen precedentes, a Cámara oficial minería de Galicia, a Escola de Enxeñeiros de Minas e Enerxía da Universidade de Vigo, representada por Natalia Caparrini, o Colexio Oficial de Xeólogos, representado por Pablo Núñez e o Director da COMG, Diego López, co refrendo da intervención do Conselleiro de Economía e Industria, Francisco Conde, din que van a presentar a “Minaría Sostible de Galicia”.
A presentación inclúe varias proxeccións audiovisuais explicativas da minería destinadas ao alumnado de infantil, primaria e secundaria.
Sen embargo, as canteiras sen restaurar e as balsas abandonadas con drenaxe áceda da mina e metáis pesados, acumúlanse ao longo do país. Estes escearios de desolación restan credibilidade e lexitimación a calquer iniciativa didáctica do sector mineiro galego, que debera practicar co exemplo e non con videos.
Balsa mineira abandonada do monte Neme, Carballo
Non hai máis que comprobar o alarmante estado dos ríos de Touro, sen vida e gravemente afectados pola minaría irresponsable da Xunta de Galicia, ao igual que outros casos de sobra xa coñecidos como o das balsas do monte Neme en Carballo, Santa Comba ou no caso das minas de San Fins en Lousame.
Cómpre indicar tamén a falla de transparencia que existe en relación ao outorgamento das axudas que recibe o sector, para estas actividades divulgativas. Así a Orde do 15 de marzo de 2018, establecía as bases reguladoras para a concesión de subvencións a entidades sen ánimo de lucro, en réxime de concorrencia competitiva, para o fomento do sector mineiro galego, e se procedía á súa convocatoria para o ano 2018. Sen embargo, a falla de transparencia na concesión destas axudas é tan evidente que non existe nin rastro das persoas beneficiarias nin das actividades que se realizaron cos fondos públicos de todas as galegas e galegos, tanto no DOG como na web da Consellería de Industria e da Dirección Xeral de Enerxía e Minas. Polo tanto, é imposible saber tanto a identidade das persoas beneficiarias, como das contías das axudas e do seu obxecto, o que agrava o “escurantismo” que envolve ao sector, propiciado pola propia Xunta de Galicia.
Falla de restauración mineira e danos á paisaxe, a práctica habitual do sector mineiro galego
Desde a Rede Contraminacción indican que, hai que ser “cínicos” para falar de “Minería sostible”, tendo en conta o actual estado das minas de Touro, onde a drenaxe áceda da mina está a ser estudada polo Parlamento europeo, ao existir indicios da súa afección ao río Ulla, feito xa denunciado por diversos colectivos en reiteradas ocasións e pola propia veciñanza de Touro.
Ademáis cómpre lembrar ao respecto as pozas envelenadas en Galicia pola drenaxe áceda da minería. A restauración mineira esquecida…, e que a Xunta de Galicia chegou a promocionar como atractivo turístico ou incluso ambiental.
Baixo o nome de “lago de intenso azul” ou “hermosas aguas turquesas” ou “paraíso”, estanse a apoiar as “bondades” destas pozas ou balsas tóxicas, que acumulan gran cantidade de metáis pesados e que son froito da minería extractiva e contaminante.
Como é habitual a Xunta de Galicia apoia estes eslogans propagandísticos, que na realidade agochan a traxedia da degradación das paisaxes, a falla de restauración mineira e o dano ambiental. Como exemplos existen os casos da Poza de Cartelle, en Ourense, afectada pola drenaxe áceda da minería; a Poza da canteira de Ventoxo, no municipio de Forcarei (Pontevedra); a Poza da canteira de Pedras Miúdas, en Catoira, afectada pola drenaxe áceda da minería; a Poza da canteira de Nantón, Cabana de Bergantiños (A Coruña), afectada pola drenaxe áceda da minería; a Balsa tóxica da minería no Monte Neme, en Carballo, acentúada polo drama de que esta incluso foi obxecto de publicidade institucional por parte da Axencia de Turismo de Galicia. A súa cor é indiciaria da existencia de metáis pesados (drenaxe áceda de minería).
Non é a primeira vez que o lobbie mineiro intenta un facer un “lavado de cara”, pero non convence a ningúen
A desesperación do lobbie mineiro por ser aceptado socialmente levouno a reunirse con anterioridade en Santiago de Compostela, baixo o lema “Compromiso coa sociedade”, no marco do V Congreso Nacional de Áridos organizado pola Federación de Áridos (FdA).
O lobbie mineiro botaba man, naquel intre, do apoio institucional e de altos cargos da Xunta de Galicia, da Deputación da Coruña, do concello de Santiago, do Ministerio de Transición ecolóxica, do Adif e da entidade ambiental Seo Bird Life para “un lavado de cara” sen precedentes da minaría galega, dentro V Congreso Nacional de Áridos, que tivo lugar o 24 de outubro pasado, en Santiago de Compostela, baixo o lema “Comprometidos coa sociedade”.
Os colectivos, entre os que está a asociación ambiental Petón do Lobo ou O Ouriol do Anllóns, critican o “lavado de cara” que pretende realizar o lobbie mineiro o vindeiro martes, día 12 de febreiro, en Santiago de Compostela
O 12 de febreiro, no auditorio da Cidade da Cultura de Santiago de Compostela, o sector mineiro de Galicia di que vai a presentar nunha xornada a Minaría sostible de Galicia1.
Nun intento de “lavado de cara” do que xa existen precedentes, a Cámara oficial minería de Galicia, a Escola de Enxeñeiros de Minas e Enerxía da Universidade de Vigo, representada por Natalia Caparrini, o Colexio Oficial de Xeólogos, representado por Pablo Núñez e o Director da COMG, Diego López, co refrendo da intervención do Conselleiro de Economía e Industria, Francisco Conde, din que van a presentar a “Minaría Sostible de Galicia”.
No programa do evento indican que “A minaría galega permite o desenvolvemento social e demográfico, é compatible coa protección da natureza, forma parte do patrimonio histórico e cultural ao tempo que ofrece materias primas para o estado do benestar”.
Sen embargo, isto non está a cumprirse. A falla de restauración mineira e os danos á paisaxe, é a práctica habitual do sector mineiro galego.
A sociedade demanda ao lobbie mineiro compromiso co entorno e as comunidades que o habitan, compromiso coa restauración eficaz e efectiva dos espazos mineiros; e esta tarefa, que ademáis é unha obriga normativa, non se está a realizar na meirande parte dos casos. Por tanto, é unha mágoa que o sector mineiro se recoñeza o “mea culpa”, polos compromisos incumpridos e reiterados ao longo do tempo e non se asuma o compromiso serio e firme de restauración dos espazos mineiros degradados, iniciativa que xa debera partir en primeiro lugar da Xunta de Galicia e da Cámara oficial mineira.
Por tanto, unha vez máis o lobbie mineiro de Galicia, afástase da realidade deste país.
Así na Costa da Morte destacan as seguintes canteiras sen indicios de restauración algunha: canteira de Sta. Cristina, en Ponteceso, á beira do río Anllóns; canteira de Olveira, en Cances; canteira abandonada do Monte Neme, Carballo; canteira no municipio de Laracha; canteira da Brea, en Carballo; canteira de Sta. Comba e a canteira de Vimianzo.
Todas elas amosan a degradación das paisaxes e a falla explícita de restauración mineira. No caso da canteira de Ponteceso, esta está á beira mesma do río Anllóns, con posible afectación directa ao cauce.
Canteira abandonada do monte Neme, con unha balsa de lodos tóxicos (drenaxe áceda de mina)Impactos da minaría a ceo aberto na entorna e con especial impacto sobre a paisaxe
A Conselleira con competencias en Augas de Galicia, Ethel Vázquez, ignorou no día de onte as «verteduras de augas fecais» no litoral cabanés, mentras inauguraba a senda peatonal, a escasos metros do punto de vertido.
Xa está saneado o litoral cabanés? Xa non hai problemas de vertidos?
Parece que non importa se o litoral está saneado ou non. O departamento de Ethel Vázquez, prevé un plan de sendas de máis de cinco millóns de euros, pero esquece o imprescindible saneamento do litoral.
Vemos como a Xunta “vive de espaldas ao litoral”. Parece que non importa o medio ambiente, non importa a saúde das rías, non importa a saúde da xente, non importa a saúde dos ecosistemas, non importa a paisaxe….Que é o que importa logo Ethel Vázquez?
Por que arde o monte en inverno? Que interés ou intereses poden existir, para que lugares de alto valor ambiental como a Serra da Queixa ou os montes da Gudiña, rematen arrasados polo lume. Arde a Rede Natura 2000 e a información, tanto por parte da Xunta de Galicia como dos medios de comunicación, é escasa.
A parroquia de Penouta, en Viana do Bolo, as 161 hectáreas da Mezquita…, o incendio de 45 hectáreas en Cerdedo -Cotobade, Vilariño de Conso, A Gudiña….etc. Todos eles son incendios de inverno.
Rede Natura, Serra da Queixa
Que hai detrás destes incendios?
Indagamos na parroquia de Caroi, en Cerdedo -Cotobade. Preguntamos á xente os motivos polos que ardía o monte e a resposta non puido ser máis clara:
“Mellor que arda agora, así (o monte) cría pasto para os animais na primavera. Se non o fai agora, despois será todo toxos e será maís difícil dar con eles”. “Fíxose sempre, non é nada novo”.
E non ven isto como algo malo. As fontes consultadas, todas elas do rural, véno como algo bó, natural…, tradicional, como algo que se fixo toda a vida.
Estamos na presencia de incendios instrumentais. O incendio rexeneraría o monte, eliminaría o matorral que o gandeiro despreza, as cinzas servirían de abono e ao final da primavera terían unha zona de pastos máis amplia.
Incendio de inverno na serra da Queixa
Pero que consecuencias ten isto para os ecosistemas?
1.- Perda da biodiversidade. A Rede Natura queda moi afectada.
2.- Os animais salvaxes quedan sen acubillo e pasto, no momento do inverno no que vai máis frío.
3.- Contamínanse os cursos fluviais e as augas polo arrastre das cinzas.
4.- Dánase o sustrato natural do terreo e hai unha perda importante del.
5.- Danos na paisaxe.
6.- Evidencia unha sobrecarga gandeira sobre do monte e un mal manexo do gando.
7.- Evidencia a falla estrutural de cultural ambiental.
8.- Evidencia o fracaso dunha política agrícola -gandeira da Xunta de Galicia e o desprecio da Consellería de Medio Ambiente, polo coidado da Rede Natura e a necesaria sensibilización ambiental con respecto a estes espazos.
Catro campionatos provinciais, un campionato galego, unha copa de España e unha copa provincial para exterminar os raposos galegos. Así entende a Xunta de Galicia o obxecto da caza, que establece a Lei 13/2013, do 23 de decembro, de caza de Galicia, como a finalidade de protexer, conservar, fomentar e aproveitar ordenadamente os recursos cinexéticos de modo compatible co equilibrio natural e os distintos intereses afectados.
Onde están os informes técnicos que sustentan a protección, conservación e o aproveitamento ordenado dos recursos cinexéticos destes campionatos de caza, que casualmente coinciden no mesmo día ou en datas moi próximas.
A Xunta de Galicia terá que dar explicacións, e xa tarda.
Baixo o nome de “lago de intenso azul” ou “hermosas aguas turquesas” ou “paraíso”, os medios de comunicación divulgan as “bondades” destas pozas ou balsas tóxicas, que acumulan gran cantidade de metáis pesados e que son froito da minería extractiva e contaminante.
Co seu silencio habitual, a Xunta de Galicia semella apoiar estes eslogans propagandísticos, que na realidade agochan a traxedia da degradación das paisaxes, a falla de restauración mineira e o dano ambiental.
Poza de Cartelle, en Ourense, afectada pola drenaxe áceda da mineríaPoza da canteira de Ventoxo, no municipio de Forcarei (Pontevedra).Caso paradigmático do xornal “La Región”, que o 12 de setembro de 2016, trataba na columna “¿Sabe usted….”, o caso da poza do municipio de CartellePoza da canteira de Pedras Miúdas, en Catoira, afectada pola drenaxe áceda da mineríaPoza da canteira de Nantón, Cabana de Bergantiños (A Coruña), afectada pola drenaxe áceda da mineríaBalsa tóxica da minería no Monte Neme. A súa cor é indiciaria da existencia de metáis pesados (drenaxe áceda de minería)
Así publicáse no DOG do 04/12/2018 a apertura dun período de alegacións ata o vindeiro 17 de xaneiro, para que as persoas afectadas poidan alegar o que estimen convinte, aos permisos de investigación mineira solicitados por Caolines de Vimianzo, S.A.U (Cavisa), nos concellos de Laxe, Cabana e Zas.
A autorización sería para investigar 12 cuadrículas mineiras que abranguen aos permisos Jorge Reyes, nº 7148 e Don Sebastián nº 7147, para os recursos de caolín, mica e sección C).
A autorización presentada pola empresa coincidiría co desarrollo do convenio de colaboración asinado entre a Cámara Oficial Mineira de Galicia, a empresa Caolines de Vimianzo (Cavisa) e o concello de Laxe. O convenio asinado entre o alcalde de Laxe, José Manuel Mouzo Castiñeira, o presidente da Cámara Mineira, Juan de Dios Martín Aparicio e o director xeral de Caolines de Vimianzo (Cavisa), Juan José López Muñoz, daría pé ao pulo que cobran estes proxectos mineiros na actualidade, tras ser desbotados xa no seu día polo anterior alcalde socialista por ser incompatibles cos núcleos de poboación aos que afectan.
Por medio da Resolución do 11 de novembro de 2011, da Consellería de Economía e Industria (DOG núm. 236, do 13 de decembro), aprobouse a admisión a trámite da solicitude presentada por Caolines de Vimianzo, S.A.U. do permiso de investigación Don Sebastián nº 7147 para os recursos de caolín, mica e sección C) no termo municipal de Laxe da provincia da Coruña. Esta admisión foi declarada definitiva pola Resolución da Xefatura Territorial do 3 de abril de 2014.
Todas as persoas que se consideren afectadas por este permiso de investigación poderán examinar o expediente na Sección de Minas da Xefatura Territorial de Economía, Emprego e Industria, Edificio Administrativo de Monelos, 2º andar, rúa Vicente Ferrer, nº 2, A Coruña, ou no portal da dita consellería http://ceei.xunta.gal/expediente-explotacions-mineiras e alegar por escrito todo o que crean oportuno presentándoas en calquera oficina das previstas no artigo 16.4 da Lei 39/2015, do 1 de outubro, do procedemento administrativo común das administracións públicas. Para iso terán un prazo de trinta días hábiles, que comezará o día seguinte ao da súa publicación no Diario Oficial de Galicia, segundo o establecido polo artigo 21 da Lei 3/2008, do 23 de maio, de ordenación da minaría de Galicia (DOG núm. 109, do 6 de xuño).
