Coñece as características e os previsibles impactos ambientais do proxecto do Castro Valente nos municipios de Pontecesures, A Estrada, Valga e Padrón e a súa afección patrimonial, cultural e paisaxística a unha estrutura castelaria altomedieval. Pica no enlace e descarga o cadro -resumo:
Colabora e participa! Pica no enlace adxunto e descarga o modelo de alegacións ao Castro Valente nos municipios de Pontecesures, A Estrada, Valga e Padrón e a súa afección patrimonial, cultural e paisaxística a unha estrutura castelaria altomedieval. Só tes que cubrir a cabeceira do escrito cos teus datos persoais e asinar na última folla. Logo preséntao no Rexistro de calquer Administración pública ou se tes sinatura electrónica no rexistro dá Administración estatal no enlace: https://rec.redsara.es/registro/action/are/acceso ou coa Chave 365 no portal da Xunta de Galicia: https://sede.xunta.gal/ Tamén podes modificar o modelo. Fin do prazo para presentar as alegacións: 25 de novembro de 2021.
Arranca o libro “Vidas que constrúen Corcoesto. Mulleres que dialogan”. Perfís biográficos e entrevistas a mulleres de Corcoesto ou vencelladas á parroquia nalgún momento das súas vidas. A evolución dunha parroquia ligada á evolución e crecemento personal e profesional das protagonistas. Unha viaxe pola historia e a actualidade a través dos diálogos coas e entre as súas protagonistas.
Un libro escrito polas propias protagonistas.
Editora: asociación ambiental e cultural Petón do Lobo
«Vidas que constrúen Corcoesto. Mulleres que dialogan».
Detalle de arquitectura mozárabe nunha das casas máis antidas de Corcoesto
Antigo cemiterio civil de Cortiño
Esqueiro no lugar de Cures
Antigo cemiterio civil de Cortiño
Con Manuel Vázquez como guía comezaba a andaina por Corcoesto. Unha manchea de historia, cultura, memoria e patrimonio que disfrutamos da man dun dos mellores contadores de historias que hai en Corcoesto.
Desde os olmos do igrexario que sinalaban o camiño ás ánimas ata a segunda Revolta Irmandiña, a Inquisición, Eiravedra, Cures, Cortiño, Millán, as milleiras de Maceira e Xabarido.
A visita ao antigo cemiterio civil de Cortiño, agora totalmente restaurado gracias ás persoas voluntarias, foi unha experiencia única que nos trasladou aos anos 30 do século pasado.
A lembranza de lugares con microtopónimos imaxinarios como Paraíso no lugar Grande, Natoales ou o detalle mozárabe dunha das casas máis antigas do lugar, trasladounos á épocas pasadas nun exercicio de memoria chea de orgullo e singularidade.
Rematamos en Xabarido onde o río Anllóns. Unha experiencia única que aconsellamos repetir e convidamos a tod@s a vivila connosco!
Andaina por Corcoesto, 10 de agosto de 2019
Andaina por Corcoesto, 10 de agosto de 2019
Andaina por Corcoesto, 10 de agosto de 2019
Andaina por Corcoesto, 10 de agosto de 2019
Detalle de arquitectura mozárabe nunha das casas máis antidas de Corcoesto
Mira que fermoso está a quedar o antigo cemiterio civil de Corcoesto tras a limpeza a fondo que fixeron ás persoas voluntarias de Petón do Lobo…! Podes coñecelo mellor na andaina prevista para este sábado día 10 ás 10 horas da mañá, que sae da igrexa parroquial de Corcoesto..!
#Consellería de Cultura e #concello Cabana así está de abandonado o antigo cemiterio civil de Corcoesto.
A ver cando o conselleiro Román Rodríguez e o concello de Cabana de Bergantiños se preocupan algo desta xoia arquitectónica, da súa limpeza, acondicionamento e sinalización.
Os montes dos pobos ou de dominio público, que no ano 1897 non revestían carácter de interés xeral non foron exceptuados da desamortización, e polo tanto os concellos podían proceder a súa subasta, como así fixeron moitos deles, e así obter unha vía de financiación.
A exclusión realizábase ao abeiro do artigo 4º do Real Decreto de 27 de febreiro de 1897, pola Comisión Clasificadora dos Montes Públicos da Dirección xeral de propiedades e dereitos do Estado, do Ministerio de Facenda e publicábase na Gaceta do 29 de agosto dese ano.
O Catálogo permitiu que os montes de utilidade pública (máis coñecidos como “MUP”) sexan brillantes excepcións no panorama habitualmente desolador dos montes municipais españois.
Moitos dos montes municipais exceptuados da declaración de utilidade público viron drásticamente mermada, ou totalmente desaparecida, mediante distintos procesos de privatización a súa superficie.
Ponteceso chegou a perder máis de 535 hectáreas de monte público no proceso de desamortización de 1897
O Catálogo de Montes de Utilidade Pública (CMUP) permitiu conservar como públicos os mellores montes desde 1901. Os efectos civís e administrativos que produce a inclusión dun monte no CMUP ( inembargabilidade, inalienabilidade, presunción posesoria a favor da entidade propietaria, e, desde a entrada en vigor da Lei de Montes do 21 de novembro de 2003, demanialidade en todos os casos), unidos á tradicional atribución da xestión destes montes á Administración Forestal estatal (desde a década de 1980, autonómica), que posúe medios económicos e humanos cos que as Entidades Locais -maioritarias posuidoras dos montes catalogados- non poden contar, aseguraron durante máis dun século unha continuidade e coherencia de xestión que poucas ramas da Administración poden mostrar no seu historial.
Por unha banda o Catálogo serviu para conservar os montes nel incluidos, mais por outra banda foi a fin dos excluidos, que máis pronto que tarde foron subastados ou privatizados polos propios concellos.
Cabana perdería unhas 226 hectáreas no proceso de desamortización dos montes públicos de 1897, entre eles o Arró do Xuncal e o monte público do Corno
Tanto o concello de Cabana de Bergantiños como o de Ponteceso, por referirnos aos muncipios lindeiros co río Anllóns, foron uns dos que máis monte público perderon co proceso da desamortización. Así montes como o do Arró do Xuncal ou o do monte Corno na parroquia de Cesullas, o monte do Castro en Nantón e o monte común de Anós foron bos exemplos.
No caso de Ponteceso, a desamortización rematou co carácter público de montes como o Martín, o de Sta. Cristina, Cadaveiras e Castiñeiras ou o Cava. Unhas 226 hectáreas no caso de Cesullas e unhas 535 hectáreas no caso de Ponteceso.
A desamortización de boa parte dos montes públicos supuxo o empobrecemento das comunidades locais do rural, que pronto viron como estes pasaban a propiedades privadas, precisamente ás mans con máis recursos. Este proceso afectou á produción de alimentos tanto para as familias como para o gando.
Posteriormente no ano 1901 ningún destes concellos conseguiría incluir ningún dos seus montes no Catálogo de montes de utilidade pública (CMUP).
A desamortización de boa parte dos montes públicos supuxo o empobrecemento das comunidades locais do rural
A desamortización de boa parte dos montes públicos supuxo o empobrecemento das comunidades locais do rural
A desamortización de boa parte dos montes públicos supuxo o empobrecemento das comunidades locais do rural
A vida da casa reitoral da parroquia de Graba (Silleda) trasncurriu paralela á do mosteiro de Aciveiro e dos monxes Bernardos, aos que pertencía como casa de penitencia destes.
No ano 1697 acredítase a existencia desta casa, nun pleito da Real Audiencia relativo á recollida da neve das neveiras dos montes de Forcarei, por parte dos veciños tanto da parroquia de Graba como de Cortegada.
A reitoría de Grava aparece mencionada como lugar de refuxio das persoas perseguidas polos franceses no ano 1809. Así neste ano e para fuxir dos invasores os monxes Bernardos de Aciveiro colleron a patroa do mosteiro, Sta. María, e refuxiáronse na casa de penitencia que tiñan en Sta. María de Grava. Moitas das casas de Aciveiro foran saqueadas e queimadas ao igual que o mosteiro.
A casa reitoral de Graba está ubicada nunha parcela de 12.173 metros cadrados e rodeada e prados, pradeiras e monte. Conserva un cabazo e varias dependencias. O máis chamativo é o escudo que aínda se conserva con data de 1547.
Outro elemento chamativo tamén é o nome da parcela “Vila Dos Vidas”. O seu estado de conservación é malo co teito parcialmente derrubado e varios anexos en estado ruinoso.
No seu escudo aparecen dúas árbores, a árbore da sabiduría, da vida sabia e a árbore da vida. Pode que de aí lle veña o nome de Vila Dos Vidas.
Nunha ollada á prensa histórica atopámonos co xornal El Ideal Gallego, que o 1 de setembro de 1923, recollía no parágrafo referido á información rexional, noticias sobre das festas que se celebraban naquela época en torno ao río Anllóns.
Así falaba das festas organizadas na honra de Santa Mariña, Santa Margarida e a Diviña Pastora, que tiñan lugar na vila de Ponteceso entre os días 8, 9, 10 e 11 de setembro.
As festas comezaban con bombas de palenque e o repique das campás. A banda de música de Cotelo percorría as rúas tras saudar ás autoridades, alegrándoas con bonitos pasodobres.
Esta mesma banda musical encargábase da verbena nocturna, a partir das nove da noite e todo nun ambiente no que destacaría a sorprendente iluminación.
O día seguinte a banda de música de Cotelo repetiría actuación xa desde a mañanciña, con dianas e alboradas. Naquela época estaba de moda o paseo da Ponte e o Relleno, polo que era nestes espazos onte tiñan lugar a maior parte das celebracións festivas.
A música tamén chegaba ao edificio da «Ayudantía de Marina», onde de seis a nove da noite tamén tocaban as bandas de música.
O día 10 a banda de Pontedona, a de Cotelo e as gaitas do país espertaban á veciñanza coas súas dianas e alboradas. Gran solemnidade tiña a misa na honra de Sta. Mariña, a que asistían numerosas autoridades.
Este mesmo día ás catro e media da tarde había nun salón luxoso da vila, unha desfile de mozas de gran beleza, entre as mulleres elegantes da vila. Tamén carreiras pedestres. De oito a nove da noite o programa recollía un paseo de moda, amenizado polas bandas de música no Relleno e a Avenida da Ponte, lucindo por ambos paseos unha fermosa carroza típica do país, bailando a muiñeira dúas parellas de nenos dos dous sexos, aos acordes do afamado gaiteiro de Vimianzo, que iría acompañado do seu tamboril e bombo. Todos eles vestirían co traxe típico.
Foto Vidal – Ponteceso
Pola noite de once a cinco da mañá luciría a fermosa iluminación á «veneciana» no Relleno, e no paseo tocarían as bandas de Cotelo e Pontedona, queimándose durante a velada unha soberbia colección de fogos artificiais e elevándose varias clases de globos polo pirotécnico de sona de Baio. Ao rematar este afamado pirotécnico dispararía un «cubo de fuego» de lucería.
O día 11 volverían a repetirse o concerto da banda de Pontedona. A unha e media sairían as embarcacións habilitadas para a pasaxe, para o frondoso Bosque da vila, onde terían lugar as tradicionais merendas, disfrutando dos encantos da paraxe.
De once a unha da noite, repetiríase a ilumanción e o derradeiro concerto musical do paseo no Relleno e a avenida da Ponte. Ademais organizaríanse dous festivais para o Casino e o Centro Artesán, na honra das familias e forasteiros.
Artigo do xoral El Ideal Gallego, de 1 de setembro de 1923
Escultura do gaiteiro realizada por un dos alumnos da Escola de Cantería da Deputación de Pontevedra
Arestora vivimos de espaldas aos ríos. Sen embargo, isto non foi así noutros tempos. A xente vivía de cara os ríos, que era dos que obtiña o sustento de cada día. Así no río Anllóns existían ao longo do seu discorrer muíños fariñeiros, batáns, pesqueiras, as famosas lampreeiras, mexilóns de río, salmóns, fábricas de madeira, telleiras…etc. Multitude de actividades económicas todas elas que xiraban en torno á vida nos ríos.
Piñeiral á beira do río Anllóns, Langueirón, Ponteceso
Restos dos antigos muíños da Vitureira, municipio de Ponteceso. A data máis antiga da súa existencia é o ano 1767.
Vamos a lembrar algunhas desas actividades e acontecementos que xiraban en torno ao río.
Aproveitamentos no río Anllóns
O 24 de marzo de 1933 publicábase na Gaceta de Madrid nº 83, o expediente incoado por Manuel Vázquez Guntín, para unificar os aproveitamentos que posuía sobre o río Anllóns, no municipio de Ponteceso (A Coruña).
Os aproveitamentos aos que se refería era a explotación hidroeléctrica dun salto de auga e a dun muíño fariñeiro na parroquia de Anllóns.
Río Anllóns ao paso pola parroquia que leva o seu nome
O volumen máximo que podía derivar do río era de 3.000 litros por segundo, con destino á producción de forza motriz para usos industriais e o establecemento dun muíño fariñeiro, non puidendo distraer das augas en todo o seu recorrido ata a súa incorporación ao río, para ningún outro servizo, non alterar a súa composición e pureza e reservándose a Administración o dereito de obrigar en calquer momento ao concesionario á instalación dun módulo que limitara o caudal derivado ao concedido.
O concesionario tería que coidar durante todo o tempo, que as obras construídas tiveran a suficiente impermeabilidade para que non houbese filtracións, escapes nin perda de auga.
Ponte na Saímia sobre o río Anllóns
As tarifas máximas aplicables que podería percibir o concesionaro eran: para alumeado: 0,10 pesetas por hectovatio nas contratas a contador, e 2,3, 3,5, 5, 7, 8 e 11 pesetas por cada lámpada de 5,8, 10,16, 25, 32 e 50 buxías, respectivamente, nas contratas a consumo libre durante toda a noite.
Salto eléctrico na parroquia de Anllóns
Para a forza motriz: 0,6 pesetas por hectovatio nos contratos a contador e nos que se establecera o consumo libre 4,50 pesetas por cabalo –ano ou 300 pesetas pola mesma unidade, exceptuados os meses de agosto e setembro.
Central hidroeléctrica na parroquia de Anllóns
No referido á moenda percibiría unha vintecatroava parte do gran moído.
Como era habitual naquela época, a Administración reservávase o dereito de tomar da concesión os volumes que fosen precisos para a conservación das estradas na forma que estimara máis convinte, pero sen prexudicar as obras da concesión nin a explotación do aproveitamento.
A concesión outorgábase por un prazo de setenta e cinco anos, a partir da data na que se autorizaba a súa explotación total ou parcial. Pasado este prazo a concesión revertía ao Estado libre de cargas, tal e como establecía o Real Decreto de 10 de novembro de 1922. As obras comezarían no prazo de seis meses, contados a partir da publicación da concesión na Gaceta de Madrid e terían que estar rematadas en dezaoito meses, desde esa data.
A desecación das marismas do Anllóns
Na Gaceta de Madrid nº 336, do día 2 de decembro de 1869 publicábase por parte do Ministerio de Fomento, a autorización concedida a Manuela Rodríguez de Cancio, representada por Ignacio de las Heras, a concesión das marismas do Anllóns, na provincia da Coruña, para o seu aproveitamento con arranxo ao proxecto que presentara esta, para executar as obras de desecación e aproveitamento das marismas do río Anllóns, na ría de Ponteceso –Laxe. As obras de desecación mellorarían a navegación no río.
A concesionaria pasaría a ser dona a perpetuidade dos terreos propios do Estado ou de uso comunal dos pobos, según o establecido na Lei de augas daquela época. A concesionario quedaba orbrigada a depositar unha fianza dun 4% do orzamento das obras e a principalas no prazo dun ano, a continualas sin interrupción e deixalas completamente rematadas en 40 anos e a conservalas en bo estado.
A falla de cumprimento dalgunha das obrigas mencionadas produciría a caducidade da concesión. A concesión realizábase sin prexuizo de terceiros e baixo a salvagrada dos intereses particulares. As persoas afectadas e prexudicadas poderían acudir aos Tribunais para a presentación das oportunas reclamacións. Así o asinaba Echegaray, Director xeral de obras públicas, agricultura, industria e comercio daquela época.
Dada a carestía económica da época e a falla de alimentos agrícolas, eran bastante habituais as solicitudes para cultivar no dominio público hidráulico, ás beiras do Anllóns ou na súa desembocadura.
Así o recollía tamén El Correo de Galicia, que facía referncia a unha solicitude de Juan Domínguez Canto, veciño de Ponteceso, para a agricultura na marxe dereita do río Anllós, no lugar denominado Xuncal Pequeno.
O embarcadoiro do Pendón, en Cabana
No BOE nº 191 do 9 de xullo de 1952, publicábase unha Orde asinada polo Director Xeral de Aduanas daquela época, pola que se habilitaba un punto da costa denominado “Pendón” (A Coruña), para o embarque e desembarco en réxime de cabotaxe de madeiras e materiais de construcción.
A autorización concedíase a petición de José Blanco Cundíns, industrial madereiro de Ponteceso, na que pedía a habilitación deste punto, próximo á Aduana de Ponteceso, para o embarque e desembarco de madeiras do país en tronco ou aserradas na fábrica da súa propiedade, así como para descargar en igual réxime, cables, tellas, ladrillos e cementos con destino ao seu almacén de materiais de construcción que tamén posuía.
Alegaba o solicitante que a falta de habilitación deste punto lle orixinaba grandes prexuizos para o desarrollo da súa industria e gastos excesivos.
Por elo, considerando que o punto denominado “Pendón” atopábase entre o chamado “Tullería” habilitado xa nesa época e a Aduana de Ponteceso, decídese habilitar o “Pendón” sito na parroquia de Cesullas, municipio de Cabana, para o embarque e desembarco, en réxime de cabotaxe. As operacións de cabotaxe terían que practicarse coa intervención e documentos da Aduana de Ponteceso, e baixo a vixiancia do Resgardo deste posto. O interesado debería realizar os despachos precisos e aboar as dietas e gastos do funcionariado que intervira nas operacións que se autorizaban.
Empresarios da madeira
A data de 28 de agosto de 1954 contaban con certificado profesional clase A para a compra de madeira os seguintes industriais:
Maximino García Rellán de Ponteceso, para a compra de 250 metros cúbicos de madeira anuais.
Manuel Martínez Suárez de Cabana, para a compra de 750 metros cúbicos de madeira anuais.
Agustín Fondo Costa de Cabana, para a compra de 400 metros cúbicos.
Ramón Blanco Cundíns de Cabana, para a compra de 450 metros cúbicos.
Jesús Eiroa Gómez de Cabana, para a compra de 500 metros cúbicos.
Antigo aserradoiro en venda. O lixo invade moitas destas instalacións abandonadas
Antigos aserradoiros de madeira, hoxe abandonados e sen actividade. A política forestalista da Xunta de Galicia supuxo o peche de centos destas empresas familiares e a «invasión» de plantíos de eucaliptos, a meirande parte con destino á multinacional pasteira Ence
Antigo aserradoiro de madeira en Maseiros, no lugar do Bosque
Posuía certificado ou autorización clase B:
José María Blanco Díaz de Cabana para 700 metros cúbicos.
Manuel Pet Romero de Cores, Ponteceso para 750 metros cúbicos.
Antonio Lema Otero, de Borneiro, Cabana para 750 metros cúbicos.
Ponte de Xabarido sobre o río Anllóns, Corcoesto
A Fundación «Joaquín Martínez Verdes» da parroquia de San Félix de Anllóns
Quen era Joaquín Martínez Verdes?
Joaquín Martínez Verdes era natural da parroquia de San Félix de Anllóns. Faceleu o 12 de agosto de 1911 na cidade de Azul, República da Arxentina. No seu testamento realizado ante o notario Andrés Regueiro Vázquez dispuxo formalizar un Colexio de Ensinanza Primaria, que levaría o seu nome na parroquia de Anllóns. Para o seu sustento económico asignou a renda dos bens que posuía na súa parroquia de orixe e outras, cedidas en alugueiro a Perfecto Barca, a cambio de 45 ferrados de trigo. Estes froitos dividirianse en tres partes: unha para as reparacións da casa, útiles e outros gastos do Colexio, outra para repartir entre os pobres de solemnidade da parroquia de Anllóns e outra para custear unha misa de aniversario anual e o mantemento do panteón familiar ubicado no atrio desta parroquia.
A Fundación foi clasificada como de beneficencia particular docente privada por Orde do Ministerio de Educación Nacional o 13 de decembro de 1945, coa obriga de formular orzamentos e rendir contas ao Protectorado.
O 27 de xullo de 1950 publicábase no BOE o acordo polo que se concedía a esta Fundación “Joaquín Martínez Verdes” a exención do imposto sobre os bens das persoas xurídicas, a instancia de Bernardo Martínez González. Asinaba o acordo o Director General do Contencioso do Estado, naquela época Franciso Gómez de Llano.
Un río de morte…
O 1 de xuño de 1922 o Diario independente “El Compostelano” recollía a noticia do achádego do cadáver de Manuel Lista Lorenzo, de 36 anos e veciño de Cances, no lugar coñecido como o “Pozo” de Santa Mariña do Remuíño, na parroquia de Corcoesto. Os restos da minaría na zona, neste caso un pozo sen cerrar causaban a morte dunha persoa.
Restos do muro dun antigo salto de auga para a producción eléctrica no río Anllóns
Mariñana
O 15 de novembro de 1925, no nº 22 da revista ilustrada “Mariñana” do director –propietario Eduardo García Ramos publicábase unha fotografía do río Anllóns.
Cando o río Anllóns era un río salmoneiro…
Salmón pescado no río Anllóns por Max Borrel. Fotografía que se conserva no Arquivo do Reino de Galicia.
A Ponte Dona…
O 11 de setembro de 2012 acometíanse as obras de reparación da Ponte Dona, no municipio de Ponteceso. As labores arqueolóxicas de control da obra realizáronse por Mar López Cordeiro.
Muíño na Ponte Dona
Durante os meses de agosto e setembro de 2012 realizouse a actuación arqueolóxica relacionada coas “Obras de Reparación da Ponte Dona sobre o río Anllóns”, nos municipios de Coristanco e Ponteceso. O proxecto foi promovido pola Subdirección Xeral de Conservación e Resturación de Bens Culturais da Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria da Xunta de Galicia.
A ponte presentaba diversos danos de gravidade ocasionados polas últimas enchentas do río.
A ponte está incluída no Inventario de pontes históricas de Galicia co código C-56 (Alvarado, Durán e Nárdiz 1991: 339).
Segundo a veciñanza da zona a ponte foi construida por un industrial portugués para poder dar saída á madeira desde estas zonas a outras con mellores comunicacións.
A referencia máis antiga sobre Ponte Dona é do ano 1839. Foi nomeada no poema Queixumes dos pinos do poeta Eduargo Pondal.
Fotografía do proxecto “Control arqueológico de las obras de reparación de A Ponte Dona sobre el río Anllóns (Ponteceso y Coristanco, A Coruña). Informe valorativo /memoria técnica”, da arqueóloga María del Mar López Cordeiro. Ano 2012.
A ponte consta de cinco arcos para os que se empregaron dinteles de granito de bo tamaño. Ten catro pilas de planta rectagunlar e dimensións irregulares, máis anchas as centrais, con unha altura de 3,5 metros.
Fotografía do proxecto da arqueóloga María del Mar López Cordeiro
O río Anllóns ao seu paso pola Ponte Dona. Ao fondo, a emblemática ponte
As Administracións públicas tamén dan a espalda ao río …
Os efectos dos puríns, os herbicidas, o abuso de fertilizantes por parte das explotacións gandeiras cada vez de maior dimensión, a falla de saneamento dos núcleos poboacionais e o cambio climático están a afectar de xeito irreversible ao río Anllóns.
Restos de purín nunha finca anexa ao río Anllóns no lugar de Cardezo, Corcoesto. A actividade gandeira e a sobrecarga de purín nas fincas puidera afectar ao río.
Os efectos dos puríns, os herbicidas, o abuso de fertilizantes por parte das explotacións gandeiras cada vez de maior dimensión, a falla de saneamento dos núcleos poboacionais e o cambio climático están a afectar de xeito irreversible ao río Anllóns
O lixo invade calquer recuncho dos montes lindeiros co Anllóns
Lugares de culto á beira do Anllóns
Destaca pola súa singularidade as ruínas da Capela, na parroquia de Anllóns. A microtoponimia neste caso proporciona indicios claros sobre da existencia dun lugar de culto, probablemente a Sta. Bárbara. Á beira desta parcela atópase o monte do Rei e as Lampreeiras, zona do río rica na pesca da lamprea.
Nos séculos XVI e XVII era moi común que determinados bosques pertenceran ao dominio do Rei, sobre todo aqueles que podían representar ingresos para as arcas reais, a través de concesións de pesca ou de moenda.
Mapa do IGN referido a parcela da Capela ou do monte da Capela. A súa beira, o monte do Rei e as Lampreeiras, as pesqueiras máis habituais no Anllóns
Sorpresas ao longo do curso fluvial do Anllóns: Porto dos Carros e Muíños Novos
O curso do río tamén depara sorpresas. Así atopámonos no lugar de Vilariño, na parroquia de Beres co Porto dos Carros. Os portos fluviais eran lugares de paso seguros, neste caso para os carros. Moi preto, atopamos os Muíños Novos, e aquí destaca o muíño do Penelo.
Plano do IGN
A microtoponimia non deixa de darnos gratas sorpresas. Así fai referencia a presencia de Carballeiras e Devesas nesta zona.
Planimetría e fotografía do IGN
Os muíños da Retorta no municipio de Coristanco, na Ponte Dona
Nun acto que terá lugar o 9 de marzo ás 16 horas, no local social de Cures, a parroquia rendirá homenaxe ás súas mulleres. Haberá unha mesa redonda veciñal e a instalación dunha placa na súa memoria.
Entre as mulleres están:
Sara Andrade, a muller de Corcoesto, titiriteira e artista, detrás dun dos teatros Barrigas Verdes de primeiros do século XX.
Luisa de Lanzós, a muller que se enfrontou ao mosteiro de San Martiño de Santiago, para reivindicar o lugar de Cardezo como seu, na parroquia de Corcoesto.
Tres mulleres de Corcoesto que desafiaron o poder do clero a principios do século XX: Josefa, Dolores Martínez Calvo e Concepción Calvo Amoedo.
María do Vilar, gaitera de sona, no Corcoesto do ano 1767.
Luisa e Isabel Ramona, as irmás de Corcoesto que loitaron a finais do século XIX pola redención dos foros.
Rosa de Corcoesto: a muller que cautivou ao bardo Pondal, transgresora, emprendedora e feminista.
As fillas de Rosa: madriña Antonia.
Manuela Cotelo, a muller que naceu en Sevilla e decidiu vivir en Corcoesto, cos seus avós.
Mans de Xosefa Pérez, de 76 anos, nai, emigrante e gandeira. Mulleres que construíron País
Sta. Mariña do Remuíño, Corcoesto. Área de Especial Interés Paisaxístico. AEIP VAL FLUVIAL DO LOURIDO.
Sta. Mariña do Remuíño, Corcoesto. Área de Especial Interés Paisaxístico. AEIP VAL FLUVIAL DO LOURIDO.
Sta. Mariña do Remuíño, Corcoesto. Área de Especial Interés Paisaxístico. AEIP VAL FLUVIAL DO LOURIDO.
No século XVIII en Corcoesto había tres capelas: a de Sta. Mariña do Remuíño, a de Sta. Margarida de Baneira e a capela da Nosa Señora da O. Delas, tan só se conservan as dúas primeiras.
A capela da Virxe da Esperanza ubicábase na Braña de Lamas, hoxe en día coñecido como lugar da Braña, en Corcoesto. Non hai rastro da capela se ben aínda se poden apreciar restos dos alicerces do edificio na parcela.
O que sí se conserva é parte do cruceiro da capela da Braña de Lamas.
Parte do cruceiro da antiga capela da Braña de Lamas, Corcoesto.
Posible emprazamento da antiga capela da Braña de Lamas.
Posible emprazamento da antiga capela da Braña de Lamas.
Posible emprazamento da antiga capela da Braña de Lamas.
Posible emprazamento da antiga capela da Braña de Lamas.
«María da O” é un dos nomes da Virxe María, unha forma de referirse á Virxe da Esperanza, á Virxe embarazada, expectante, á que quedan apenas 8 días para dar a luz. Unha festa desde o s.VII.
O 18 de decembro celebrábase a festa mariana da «espera do parto» ( Expectatio Partus),establecida nesa data polo décimo Concilio de Toledo (656) e esa data do calendario mozárabe mantense. A esa festa chamábaselle «Santa María da O» porque despois de rezar a oración da tarde o coro sostiña unha longa «O», símbolo da expectación do universo pola vinda do Mesías. Desde esa época (séculos VII e VIII) chegáronnos as antífonas que aínda se cantan nesta semana de Advento anterior a Noiteboa. Son 7 antífonas que se cantan co Magnificat do Oficio de Vésperas cada día, desde o 17 ata o 23 de decembro.
O culto á Virxe da Esperanza continuou na capela da Braña de Lamas, en Corcoesto, ata ven avanzado o século XX, se ben o edificio debía estar xa moi deteriorado e limitábase á misa nas vésperas do Nadal.
No século XVIII en Corcoesto había moitos cregos naturais da propia fregresía como Antonio Vaneira e Julián Vaneira, que ademáis eran patrimonistas, é dicir, posuían bens propios; Urbano Collazo levaba un apelido moi común na parroquia; e Antonio Roxo era só capelán.
Sen embargo, isto non significaba que o estado das capelas fose o adecuado. De feito os documentos parroquiais acreditan que a comezos do século XVIII a capela de Sta. Mariña «está indecente en su pavimento e imágenes» que é imposible escoitar misa nela, facéndoo á inclemencia nun montón de pedras contiguo á capela.
Monte das Pedras de Sta. Mariña, Corcoessto. Val fluvial do Lourido.
Monte das Pedras de Sta. Mariña, Corcoessto. Val fluvial do Lourido.
Monte das Pedras de Sta. Mariña, Corcoessto. Val fluvial do Lourido.
Monte das Pedras de Sta. Mariña, Corcoessto. Val fluvial do Lourido.
Monte das Pedras de Sta. Mariña, Corcoessto. Val fluvial do Lourido.
E esta referencia ao montón de pedras é moi interesante, porque aínda hoxe se conserva o microtopónimo Monte das Pedras de Sta. Mariña, e probablemente incluso as mesmas pedras onde no 1726 se escoitaba a misa.
Os documentos parroquiais acreditan que no ano 1753, a causa dunha visita pastoral, as capelanías de Santa María e Santa Mariña están «suprimidas».
Sen embargo, para o ano 1776 o estado da capela de Sta. Mariña do Remuíño xa mellorara notablemente, tal e como se desprende da documentación do arquivo do reino de Galicia.
Define, a Lei do Patrimonio Cultural de Galicia, unha «vía cultural», como aquela «vía ou camiño de características orixinais recoñecibles que forma parte ou que o formou no pasado da estrutura tradicional do territorio, cun relevante interese histórico, arquitectónico, arqueolóxico, etnolóxico ou antropolóxico».
En Corcoesto existen alomenos un par destes camiños. Un deles é o que conduce ao lugar de Cortiño (de Cures a Millán), e pasa á beira do antigo cemiterio civil.
Os monumentos, as zonas arqueolóxicas e as vías culturais declarados de interese cultural ou catalogados contan cun contorno de protección. Así mesmo, cando sexa necesario segundo as súas características, pode establecerse un contorno de protección para as demais categorías de bens. No caso dos bens inmobles, o contorno de protección pode estar constituído polos espazos e construcións próximas, co fin de evitar que a súa alteración incida na percepción e comprensión dos valores culturais dos bens no seu contexto ou poida afectar a súa integridade, apreciación ou estudo.
O contorno de protección debe manterse cos seus valores ambientais, polo que as intervencións que se realicen deben resultar harmoniosas coas condicións características do ámbito.. Deben procurar a súa integración en materiais, sistemas construtivos, volume, tipoloxía e cromatismo, ademais dos seguintes criterios específicos:
Procurarase evitar os movementos de terras que supoñan unha variación significativa da topografía orixinal do contorno.
Procurarase a súa compatibilidade cos elementos configuradores da estrutura territorial tradicional, como son a rede de camiños, os muros de peche, as sebes, as tapias, os noiros e outros semellantes.
Empregaranse materiais, solucións construtivas e características dimensionais e tipolóxicas en coherencia co ámbito en calquera tipo de intervencións.
Manteranse preferentemente a estrutura e a organización espacial do contorno, coa conservación xeral das aliñacións e rasantes.
Procurarase e valorarase a integración e compatibilidade dos usos e costumes tradicionais e característicos configuradores do ambiente cos de nova implantación.
Facilitarase a implantación de actividades complementarias compatibles cos valores culturais dos bens que garantan a continuidade do seu mantemento co establecemento de novos usos.
Para os monumentos, zonas arqueolóxicas e vías culturais declarados de interese cultural ou catalogados nos que non se establecese o seu contorno de protección de modo específico, os contornos de protección subsidiarios nos solos rústicos, nos de núcleo rural histórico-tradicional ou nos urbanizables estarán constituídos, de forma subsidiaria, por unha franxa cunha anchura, medida desde o elemento ou vestixio máis exterior do ben que se protexe, de:
20 metros para os elementos singulares do patrimonio etnolóxico como hórreos, cruceiros e petos de ánimas, pombais, alvarizas, pesqueiras, muíños, foxos de lobo ou chozos.
30 metros no caso de vías culturais.
50 metros cando se trate de bens integrantes da arquitectura tradicional.
100 metros cando se trate de bens integrantes do patrimonio arquitectónico, xa sexa relixioso, civil ou militar, e do patrimonio industrial.
200 metros en bens integrantes do patrimonio arqueolóxico.
Os contornos de protección subsidiarios anteriores reduciranse nos solos urbanos ou de núcleo rural común ata:
A propia parcela ou o espazo público no que se encontre o ben ata unha distancia de 20 metros para bens integrantes do patrimonio etnolóxico e da arquitectura tradicional.
As parcelas e edificacións que constitúen os límites do trazado das vías culturais.
As parcelas, edificios e espazos públicos situados a unha distancia inferior a 50 metros no caso de bens inmobles declarados de interese cultural e a 20 metros no caso de bens catalogados.
Os soares e as parcelas contiguas á propia do ben cultural e os espazos libres públicos ou privados ata unha distancia de 50 metros cando se trate de bens integrantes do patrimonio arqueolóxico.
Os contornos de protección subsidiarios afectarán as edificacións e parcelas completas incluídas na delimitación, así como as fachadas que delimitan os espazos públicos indicados. Cando varios elementos singulares se articulen nun conxunto, o contorno de protección trazarase a partir dos elementos máis exteriores do conxunto e abranguerá a súa totalidade.
A primeira referencia á actual casa reitoral da parroquia de Corcoesto atópase no Libro de eclesiásticos do expediente do Catastro da Enseada da parroquia de Corcoesto do ano 1753. Nela faise referencia á fábrica da nova casa parroquial sendo sacerdote D. Andrés Montero Fernández.
Con anterioridade, a casa reitoral estaba no lugar de Montefurado, da que tan só coñecemos que era de planta alta e non existindo constancia da súa ubicación concreta.
A casa reitoral de Corcoesto é un bo exemplo da arquitectura tradicional das casas reitorais modernas da comarca de Bergantiños. Conta cunha superficie construída de 436 metros cadrados, cun pombal e un cabazo, configurando todo iso un conxunto arquitectónico ao estilo das moitas casas reitorais que posteriormente, durante o século XIX construíronse en Galicia. Conta cunha superficie anexa de terreo de 6.626 metros cadrados para labradío.
Na comarca de Bergantiños ao hórreo chámaselle cabazo, trátase dunha construción accesoria da casa de labranza, construída en pedra, que consta dunha cámara- celeiro en forma rectangular, colocada sobre varios pares de columnas ou pés provistos dunhas peculiares capas ou tornarratos. Sen embargo, o cabazo da reitoral de Corcoesto ten a «casadeira” ou celeiro pechado. As paredes da cámara están construídas con pedras de cantería con ocos e buracos para a ventilación interior, e cubertas con tellado a dúas augas.
Chama a atención que a diferenza do resto dos hórreos galegos non conte con ningún pináculo ou cruz nos alicerces, pese a ser un inmoble vencellado á igrexa. Contaba nos seus mellores tempos con unha excelente horta chea de árbores froiteiras.
Posteriormente a principios do século XX a casa foi obxecto de ampliación. A prensa histórica fai referencia ás difíciles situacións polas que pasou este edificio ao longo do tempo. Así o 12 de xullo de 1902 o Diario O Noroeste recolle que a casa foi obxecto dun atentado con explosivos (mecha, pistones e dinamita), sendo párroco Manuel Rodríguez Romero.
A Correspondencia Galega: diario de Pontevedra, ou 10 de decembro de 1901, recollía na sección de noticias de Galicia, da Coruña:
“Noites pasadas foi colocado un cartucho de dinamita no portal da casa do cura párroco de Corcoesto D. Manuel Rodríguez. A explosión do cartucho causou grandes danos na vivenda e o natural sobresalto aos inquilinos. Como presuntos autores do feito foron detidos pola Garda Civil os veciños de Corcoesto Pedro Porteira e Manuel Carracedo, e entregados ao Xulgado do Partido”.
Posteriormente no ano 1922 volvería ser obxecto doutro atentado anarquista. Así o diario O Compostelán: diario independente, ou 11 de xaneiro de 1922 recollía na columna de detencións información relativa ás pedreas das que fóra obxecto a casa reitoral de Corcoesto.
“Detencións: Como presuntas autoras de pedreas contra a casa do párroco de Corcoesto (Cabana), don José Martínez Rubiño, detivo a Garda civil, poñéndoas a disposición do Xuíz daquel distrito, a Josefa e Dores Martínez Calvo e a Concepción Calvo Amoedo”.
Nos anos 60 habilitouse na pranta baixa un local como teleclub social para as actividades sociais da parroquia.
A casa reitoral está abandonada desde o ano 1979, data na que faleceu o último sacerdote que a habitaba. Desde entón o seu abandono e deterioración foi progresivo no tempo.
Casa reitoral de Corcoesto con pombal e cabazo, en estado de abandono
valfluvialdolouridocorcoesto.com 