Coñece as características e os previsibles impactos ambientais do proxecto do parque eólico Berdoias e a súa infraestrutura de evacuación nos municipios de Vimianzo, Muxía, Dumbría, Ordes, Cerceda, Santa Comba, Tordoia, Trazo, Val do Dubra, Zas e Carral. Pica no enlace e descarga o cadro -resumo:
Colabora e participa! Pica no enlace adxunto e descarga o modelo de alegacións ao proxecto do parque eólico Berdoais. Só tes que cubrir a cabeceira do escrito cos teus datos persoais e asinar na última folla. Logo preséntao no Rexistro de calquer Administración pública ou se tes sinatura electrónica no rexistro dá Administración estatal no enlace: https://rec.redsara.es/registro/action/are/acceso Tamén podes modificar o modelo. Fin do prazo para presentar as alegacións: 8 de xuño de 2021.
Á anterior alegación non esquezas engadir os seguintes documentos pdf:
Achégase a esta solicitude a notificación asinada polo subdirector xeral de Espazos Naturais, Tomás Fernández-Couto Juanas de data 22/03/2021 como DOCUMENTO NÚMERO 1.
Achégase NOTA CIENTÍFICA “Censo de Escribenta das canaveiras Emberiza schoeniclus lusitanica en Galicia 2018” de Emilio Martínez Sabarís, Xabier Prieto Espiñeira, José Ramón Castro Gómez, José Luis Rabuñal Patiño, Cosme Damián Romay Cousido, Álvaro Rodríguez Pomares e Francisco Rosende Maneiro, como DOCUMENTO NÚMERO 2.
Afección severa aos valos tradicionais de pedra en seco recoñecidos pola UNESCO. Localización do aeroxerador 04
Coñece as características e os previsibles impactos ambientais do proxecto do parque eólico Monte dá Croa, nos municipios de Dumbría e Vimianzo. Pica no enlace e descarga o cadro -resumo:
Colabora e participa! Pica no enlace adxunto e descarga o modelo de alegacións ao proxecto do parque eólico Monte dá Croa. Só tes que cubrir a cabeceira do escrito cos teus datos persoais e asinar na última folla. Logo preséntao no Rexistro de calquer Administración pública. Tamén podes modificar o modelo.
Coñece as características e os previsibles impactos ambientais do proxecto eólico Serra do Furco, segundo os datos recollidos no seu documento de inicio. Pica no enlace e descarga o cadro -resumo.
Colabora e participa! Pica no enlace adxunto e descarga o modelo de alegación ao documento de inicio do proxecto eólico Serra do Furco. Só tes que cubrir a cabeceira do escrito cos teus datos persoais e asinar na última folla. Logo preséntao no Rexistro de calquer Administración pública. Tamén podes modificar o modelo.
Neste ambiente de frenesí eólico, de caos e de ausencia de planificación resulta que unha empresa de Villar Mir, VM Energía, sae beneficiada. Así a Xunta de Galicia somete a consulta pública o documento de inicio do proxecto denominado “Liña de media tensión a 30 kV dende a SET Vilacoba ata a SEC Lousame“, onde se tramita como liña de media tensión a liña eléctrica de alta tensión que sae da estación colectora do parque eólico de Vilacoba, do que non hai constancia arestora da súa existencia, á estación colectora de Lousame, da que tampouco se ten noticia.
Por iso solicitamos a colaboración da cidadanía activa para axudar a frear outra desfeita eólica máis e impedir que a fragmentación das infraestruturas dos parques e das liñas de evacuación de enerxía impidan a avaliación ambiental global, sumativa e sinérxica de todos os impactos.
Colabora e participa! Pica no enlace adxunto e descarga o modelo. Só tes que cubrir a cabeceira do escrito cos teus datos persoais e asinar na última folla. Logo preséntao no Rexistro de calquer Administración pública. Tamén podes modificar o modelo.
Segundo o Real Decreto 337/2014, do 9 de maio, polo que se aproban o Regulamento sobre condicións técnicas e garantías de seguridade en instalacións eléctricas de alta tensión e as súas Instrucións Técnicas Complementarias ITC- RAT 01 a 23, a liña a instalar clasifícase como Liña de Alta Tensión (LAT) da terceira categoría. Agora ben, o propio regulamento establece que:
“Se nunha instalación existen circuítos ou elementos nos que se utilicen distintas tensións, o conxunto da instalación considerarase, a efectos administrativos, referido ao de maior tensión nominal”.
Como queira que a liña que se proxecta une a subestación do Parque Eólico Vilacoba coa subestación colectora de Lousame, e dado que arestora non existe constancia algunha nin da existencia de proxecto algún relacionado co parque eólico citado nin desta subestación, resulta imposible coñecer a maior tensión nominal do conxunto da instalación, xa que logo preséntase ao público fragmentada, chegando a coñecerse tan só arestora este proxecto dunha liña de alta tensión que se somete a consulta pública co código 2020/0273 na web institucional :
Consultada a web referenciada non existe a esta data constancia algunha de ningún outro proxecto denominado “parque eólico Vilacoba” ou similar nin “subestación colectora de Lousame” ou similar. Non consta tampouco referencia algunha ás citadas instalacións nin no DOG nin na páxina web institucional: https://ceei.xunta.gal/transparencia/documentos-sometidos-a-informacion-publica?langId=es_ES
No proxecto a promotora indica literalmente:
“El presente Documento Ambiental de Evaluación de Impacto Ambiental Simplificada (DsIA) pretende cumplimentar los aspectos ambientales exigidos con la amplitud y nivel de detalle determinados por el órgano y la legislación ambiental”.
Non obstante o anterior, e dado que arestora coa documentación que se somete á consulta pública, é imposible como xa se referenciou anteriormente, determinar a maior tensión nominal do conxunto da instalación a causa da fragmentación das instalacións do proxecto industrial (aeroxeneradores, subestación colectora do parque eólico Vilacoba, subestación colectora de Lousame…etc) e tendo en conta a súa afección ás masas de auga citadas, cómpre someter o proxecto industrial no seu conxunto á avaliación ambiental ordinaria en cumprimento do establecido no ANEXO III (Criterios mencionados no artigo 47.2 para determinar se un proxecto do anexo II debe someterse a avaliación de impacto ambiental ordinaria) da Lei 21/2013, do 9 de decembro, de avaliación ambiental, tendo en conta en ademais:
a) As dimensións e o deseño do conxunto do proxecto.
b) A acumulación con outros proxectos, existentes e/ou aprobados.
c) A utilización de recursos naturais, en particular a terra, o chan, a auga e a biodiversidade.
Ao anterior hai que engadir a localización da totalidade das infraestruturas do proxecto de xeración e transporte de enerxía, xa que logo, como ben recoñece a promotora a abundancia de masas de auga, a presencia de humidais e zonas ribeiregas obriga a ter en conta a Directiva Marco da Auga (DMA).
Así dedúcese a existencia de indicios racionais de que tanto a promotora, como o órgano ambiental e o órgano substantivo da Xunta de Galicia, pretenden substraer da participación pública a avaliación ambiental global, sumativa e sinérxica da totalidade das infraestruturas que configurarían un único proxecto industrial, co fin de simplificar esta en detrimento dos dereitos da cidadanía consolidados polo artigo 45 da Constitución española e o Convenio de Aarhus e en detrimento da protección ambiental do medio natural (Lei 27/2006, do 18 de xullo, pola que se regulan os dereitos de acceso á información, de participación pública e de acceso á xustiza en materia de medio ambiente (incorpora as Directivas 2003/4/CE e 2003/35/CE).
A actividade de produción de enerxía eléctrica non pode ser allea a formulacións ambientais de forma tal que a auga dos nosos ríos, a forza do vento ou a calor proveniente do sol, son fontes limpas e inesgotables de produción de enerxía eléctrica que por iso son fomentadas polos estamentos públicos.
Precisamente para conseguir eses obxectivos, protexer o medio ambiente e garantir unha subministración eléctrica de calidade, entro outros mecanismos está a avaliación ambiental dos proxectos industriais, que non pode ser burlada mediante a división ou fragmentación articiosa destes para eludir a finalidade prevista na normativa que a regula.
O ámbito do proxecto Mancelo encádrase nas comarcas paisaxísticas 6.3 “O Condado – A Paradanta” dentro da gran área paisaxística “Costa Sur – Baixo Miño” e 7.8 “O Carballiño”, na gran área “Galicia Central”. Case a totalidade da superficie afectada polo parque eólicoinclúese na área de especial interese paisaxístico Serra do Suído (AEIP_08_15) e a de alta tensión ademais de proxectarse na AEIP mencionada anteriormente tamén atravesa a AEIP Río Deva (AEIP_06_02).
Ademais, existen outras ( AEIP) próximas á área de implantación do parque eólico como son:
AEIP_05_16 Pozas e fervenzas do Río Cerves 73 < 5 km
Imaxe desde o lugar de Mourelos, en Silleda, co monte Carrio ao fondo, e as 30 máquinas eólicas paradas. Data: 16/01/2021
Nunha semana na que o prezo da luz dispárase para as economías familiares e as empresas galegas, os parques eólicos do monte Carrio, alomenos das compañías Gamesa e Ibedrola, leven sen funcionar varios días desta semana. O mesmo ocurre cos eólicos do monte do Couto de San Sebastián, entre Silleda e A Estrada. Os parques eólicos do Monte Carrio, entre Vila de Cruces e Lalín, suman alomenos 30 máquinas. Os eólicos do Couto de San Sebastián, entre Silleda e A Estrada, non chegan aos 10.
A cidadanía debe coñecer se é unha parada programada das compañías e cales son os motivos polos que se realiza e se hai convenio ou concerto entre as empresas mercantís dos parques afectados para que isto ocurra. Por iso, piden explicacións ao Conselleiro de Industria, Francisco Conde e instan a apertura dunha investigación neste sentido.
Puidera darse o caso de que instalacións renovables con recurso dispoñible, gratuito e non contaminante como é o vento, non estén funcionando e isto xere un incremento do prezo da electricidade ás familias galegas, o que demostraría unha vez máis que o negocio enerxético está por diante da sustentabilidade e que as empresas enerxéticas carecen da responsabilidade social corporativa da que fixeron tanta publicidade durante a campaña de Nadal.
As empresas enerxéticas deben ser conscientes que o vento e a paisaxe son recursos gratuitos de toda a cidadanía galega, e que os están a usucapir de xeito especial no seu propio beneficio, e as paradas programadas dos parques eólicos con fins lucrativos, deberan sancionarse duramente.
Por último piden á Xunta de Galicia a retirada da calificación de utilidade pública daqueles parques eólicos que non cumpran coas regras da libre competencia e programan paradas eólicas que alteren a alza os prezos da luz para as familias galegas.
Familias afectadas polo Plan Sectorial eólico galego piden á Xunta a inaplicación dun regulamento desfasado, obsoleto e que non integra a actual normativa ambiental e paisaxística vixente. Muíños xigantes que cada vez teñen máis diámetro de rotor e que se colocan a 200 metros de casas illadas e a 500 de núcleos habitados sen que se teña en conta os impactos visuais e acústicos para as familias afectadas.
“Roubánnos a nosa Paisaxe” din familias afectadas polo proxecto éolico O Cerqueiral en Coristanco. E é que o Plan Sectorial eólico aprobado no ano 1997 non incorpora a normativa derivada do Convenio Europeo das Paisaxes, que indica que a Administración ten que plasmar nos Obxectivos de Calidade Paisaxística dos proxectos as aspiracións da cidadanía. E aquí o único que plasman son as aspiracións dunha empresa allea que ven facer cartos á costa do benestar dás familias afectadas.
O deber da Xunta de Galicia de inaplicar as normas inválidas
A Xunta de Galicia debe aplicar a Lei 21/2013, do 9 de decembro, de avaliación ambiental e demais lexislación ambiental en primeiro lugar, e en detrimento do regulamento do Plan Sectorial eólico de Galicia. A primeira esixe que todos os plans, entre os que está o Plan Sectorial eólico, deben contar con unha avaliación de impacto ambiental, documento que non integra porque está desfasado ao aprobarse no ano 1997.
Por outra banda a Lei 5/2019, do 2 de agosto, do patrimonio natural e da biodiversidade de Galicia consolida a prevalencia da protección ambiental sobre a ordenación territorial e urbanística e a precaución respecto ás posibles intervencións que poidan afectar negativamente o patrimonio natural ou á biodiversidade.
Proxectos eólicos cada vez máis agresivos para o benestar dás familias no rural
Proxecto eólico do Cerqueiral de Greenalia.- a 500 metros dos núcelos de Padrín, O Rueiro, A Brañeira, Couso e Esternande, en Santa Comba e Coristanco. Un máis no medio doutros nove, dentro da mesma Área de Desenvolvemento Eólico.
Proxecto eólico de Banzas de Green Capital Power.- a 500 metros dos núcleos de Campolongo, Vilar de Arriba, Vilar de Abaixo, Couso de Arriba, Couso de Abaixo, Cabana Moura, en Outes, Mazaricos e Negreira. Un máis no medio de outros oito parques.
Proxecto eólico Coto dás Airas de Coto das Airas S.L.- emprázase directamente sobre a Serra do Suído, un emprazamento de alto valor natural e paisaxístico. Por este motivo a Serra atópase clasificada como unha Área de Especial Interese Paisaxístico (AEIP) e sobre un sistema de humidais e de turbeiras de alto valor ecolóxico e ambiental, nos municipios de A Lama e Fornelo de Montes.
Proxecto eólico de Maragouto, de Green Capital Power.- 10 aeroxeneradores sobre o humidal dá Braña de Valadares, ao redor de 500 metros dás vivendas dás familias de 8 núcleos, turbeiras, carballeiras e unha manchea de hábitats prioritarios afectados, nos municipios de Outes e Negreira. Un máis no medio de trece parques en funcionamento e 12 máis en tramitación. Na zona de implantación do parque eólico Maragotuo atópanse actualmente en funcionamento ou autorizados trece parques eólicos situados nun radio de estudo de 15 quilómetros dos aeroxeradores proxectados: Parque Eólico Corzán, Parque Eólico Serra de Outres, Parque Eólico Pedregal Tremuzo Ampliación, Parque Eólico Pedregal Tremuzo, Parque Eólico Paxareiras II F, Parque Eólico Currás, Parque, Eólico Paxareiras IIB, Parque Eólico Paxareiras II C, Parque Eólico Paxareiras I-II A (Montevos), Parque Eólico Paxareiras II D-E, Parque Eólico Singular Carnota, Parque Eólico Singular Muros, e Parque Eólico Ponche Rebordelo (Fonte: Rexistro Eólico de Galicia-Decembro 2019).
Ademais, actualmente na zona de implantación do parque eólico atópanse en tramitación doce parques eólicos: Parque Eólico Banzas, Parque Eólico Outes, Parque Eólico Singular Outes, Parque Eólico Alvite, Parque Eólico Alvite II, Parque Eólico A Picota, Parque Eólico A Ruña III, Parque Eólico A Ruña II, Parque Eólico San Cosmeiro, Parque Eólico Vaqueira, Parque Eólico Ampliación Virxe, e Parque Eólico Alto dás Agras (Fonte: Rexistro Eólico de Galicia-Decembro 2019).
Proxecto élico dás Salgueiras, de Norvento, S.L.- as infraestruturas do parque eólico están incluídas no ámbito de aplicación da normativa do Plan de Ordenación do Litoral de Galicia (POL), nas unidades de paisaxe Monte Branco (05.02.182), Praia de Balarés (05.02.181), Brañas de Gondomil (05.02.179), Esterio do Anllóns (05.02.183) e Cantís do Canteiro (05.02.180). Parte das infraestruturas inciden sobre un espazo de interés, espazo de interese paisaxístico (Cantís do Canteiro) e espazo de protección de ladeira”. O parque situarase a menos de 2 quilómetros do parque eólico Corme G-3 en funcionamento na actualidade. O proxecto afecta ás Paisaxes Pondalianas que reflictía na súa obra o bardo pontecesán Eduardo Pondal.
Análise do “Proyecto sectorial Parque eólico Coto Das Airas Coto Das Airas S.L. Ourense, octubre de 2019” publicado ao abeiro da Resolución do 8 de outubro de 2020, da Xefatura Territorial de Pontevedra, pola que se somete a información pública o estudo de impacto ambiental e as solicitudes de autorización administrativa previa e de construción e aprobación do proxecto sectorial de incidencia supramunicipal do proxecto do parque eólico Coto das Airas, sito nos concellos da Lama e Fornelos de Montes da provincia de Pontevedra (expediente IN408A 2018/08)”.
O proxecto eólico Coto dás Airas emprázase directamente sobre a Serra do Suído, un emprazamento de alto valor natural e paisaxístico. Por este motivo a Serra atópase clasificada como unha Área de Especial Interese Paisaxístico (AEIP). Esta zona, xunto á Serra do Cando, son as de maior afección paisaxística en termos de visibilidade, aínda que tamén é certo que a zona xa presenta na actualidade un elevado número de aeroxeradores doutros parques. Ademais hai outras AEIP afectadas e con gran visibilidade.
A Lei 5/2019, do 2 de agosto, do patrimonio natural e da biodiversidade de Galicia no seu artigo 2 referido aos Principios xerais establece que:
“Son principios inspiradores desta lei:
f) a prevalencia da protección ambiental sobre a ordenación territorial e urbanística
g) a precaución nas intervencións que poidan afectar o patrimonio natural ou a biodiversidade”.
O “simple” acordo de someter a exposición pública este proxecto e a súa admisión a trámite xa puidera ser constitutivo de delito. O que se pretende con este proxecto é realizar unha clasificación do chan rústico de protección de espazos naturais e Área de Especial Interés Paisaxístico (AEIP), catalogada como tal no Catálogo das Paisaxes de Galicia, como chan rústico de protección de infraestruturas, Isto é unha transformación urbanística non amparada legalmente.
Ten moito peso na determinación do impacto paisaxístico a proximidade dos roteiros do Camiño de Santiago. A Vía da Prata queda a menos de 15 km aproximadamente e desprotexida respecto ao proxecto eólico, polo que as afeccións prevense importantes. Ademais hai roteiros e carreiros con afección visual severa.
Desde o punto de vista visual e paisaxístico o impacto do proxecto é moi severo. A isto hai que engadir a gran influencia visual que posúen as turbinas. Esta influencia é considerable e abrangue grandes distancias.
Por outra banda, o proxecto eólico afecta a hábitats protexidos. A Directiva 92/43/CEE do Consello, do 21 de maio de 1992, relativa á conservación dos hábitats naturais e da fauna e flora silvestres PREVÉ A CONSERVACIÓN DESTES E INDICA EXPRESAMENTE A OBRIGA DE MANTER E RESTABLECER OS MEMOS NUN ESTADO DE CONSERVACIÓN FAVORABLE, polo tanto o proxecto eólico do Coto dás Airas é INCOMPATIBLE cos obxectivos de conservación e mantemento en condicións favoralbes dos hábitats citados.
Ao respecto cómpre indicar que a Directiva 92/43/CEE do Consello, do 21 de maio de 1992, relativa á conservación dos hábitats naturais e da fauna e flora silvestres establece no seu artigo 2:
“1. A presente Directiva ten por obxecto contribuír a garantir a biodiversidade mediante a conservación dos hábitats naturais e da fauna e flora silvestres no territorio europeo dos Estados membros ao que se aplica o Tratado.
2. As medidas que se adopten en virtude da presente Directiva terán como finalidade o mantemento ou o restablecemento, nun estado de conservación favorable, dos hábitats naturais e das especies silvestres da fauna e da flora de interese comunitario”.
Ausencia da avaliación conxunta e sinérxica dos demais parques eólicos existentes e previstos na área de actuación
Debido á cantidade de parques eólicos existentes ou proxectados na zona de afección do parque obxecto de estudo, é de esperar a existencia de efectos sinérxicos e acumulados. A empresa promotora non obstante, e pese a recoñecer que a análise das sinerxias provocadas por este tipo de infraestruturas e os seus efectos acumulativos é complexo, alude á escaseza de información e estudos existentes. Pero precisamente como promotora dun proxecto industrial destas características está obrigada a realizar estas análises e completar unha avaliación detallada dos impactos, xa que logo, ten que ser consciente que pretende implantar unha estrutura eólica moi agresiva nunha área de alto valor ambiental e paisaxístico, o que resulta a todas luces incompatible coa normativa actual. A mercantil promotora pretende obviar unha obriga legal preceptiva e determinante. Baixo ningún concepto pode esta derivar a valoración dos efectos acumulativos e sinérxicos á execución do Plan de Vixiancia ambiental da Serra do Suído. E precisamente porque xa hai outros proxectos eólicos na zona, máis apremia a necesidade de que se realice un estudo profundo dos impactos individuais e en conxunto deles. Para empezar, a mercantil promotora nin sequera recolle no Estudo de impacto ambiental, unha relación númerica dos parques nin identifica ás mercantís promotoras destes.
Características do proxecto e marco regulatorio
A Xunta de Galicia, por medio da Lei 5/2017, do 19 de outubro, de fomento da implantación de iniciativas empresariais en Galicia, introduciu determinadas modificacións na Lei 8/2009, de 22 de decembro, pola que se regula ou aproveitamento eólico e créanse ou canon ambiental e ou Fondo de Compensación Ambiental, entre as cales se incluía a posibilidade de presentar novas solitudes de autorización administrativa de parques eólicos nas áreas de desenvolvemento eólico incluídas no vixente Plan Sectorial Eólico. Neste novo marco liberalizador do sector inclúese o proxecto Parque Eólico Coto dás Airas.
No que respecta ao marco regulatorio autonómico, mediante Acordo do Consello de la Xunta de Galicia do 10 de xullo de 1997, declarouse o proxecto Plan Eólico de Galicia como de incidencia supramunicipal para os efectos previstos na Lei 10/1995, do 23 de novembro, de ordenación do territorio de Galicia.
O Plan Sectorial Eólico de Galicia ten como finalidade principal a de promover e potenciar a instalación “ordenada” de parques eólicos na comunidade autónoma de Galicia. Sen embargo, anos despois, a planificación territorial eólica de Galicia resulta un desastre ambiental e paisaxístico sen precedentes.
Mediante Acordo do Consello de la Xunta de Galicia do 5 de decembro de 2002, apróbase a modificación do proxecto sectorial de incidencia supramunicipal do Plan Eólico de Galicia, sendo este o marco actual para o desenvolvemento de proxectos de xeración eólica en Galicia.
O proxecto do Parque Eólico Coto dás Airas desenvólvese nas ADE denominadas Edreira, Carballoso e Suído II, cuxas características son as seguintes:
Concellos afectados polo ADE Edreira: Ponte Caldelas, A Lama e Avión.
Concellos afectados polo ADE Carballoso: Fornelos de Montes e A Lama.
Concellos afectados polo ADE Suído II: Fornelos de Montes, A Lama, Avión e Covelo.
O Parque Eólico Coto dás Airas estará constituído por 11 aeroxeradores de 4,0 MW de potencia unitaria, sendo a potencia total a instalar de 44,0 MW. Os terreos no que se desenvolverán todas as obras e instalacións do parque eólico están situados nos termos municipais da Lama e Fornelos de Montes, na provincia de Pontevedra.
Todos os aeroxeradores serán do modelo V136 – 4,0 MW con tecnoloxía Vestas, cunha altura de buxe de 112 metros sobre o nivel do chan e un diámetro de rotor de 136 metros.
Cada aeroxerador conectarase individualmente ao seu centro de transformación 0,72/30 kV, o cal irá situado no interior da propia torre. Os centros de transformación estarán así mesmo conectados entre si e coa subestación transformadora, a cal recollerá todas as liñas de 30 KV.
O acceso ao parque eólico proxéctase desde a estrada local que une os núcleos de Pordelapa (municipio de Avión) e Pigarzos (municipio da Lama), nos lugares denominados Catro Camiños (aeroxeradores números 1 a 10) e Chan de Viudal (aeroxerador número 11).
Os camiños interiores do parque tanto os que se executen de novo, como os xa existentes han de cumprir, por tanto, unha serie de características:
Anchura mínima: 6 metros.
Os terreos afectados polas infraestruturas proxectadas no parque eólico e as súas servidumes cabe clasificalos como Chan Rústico de Protección Forestal, ao ocupar Montes Veciñais en Man Común, Chan Rústico de Protección Patrimonial, ao existir bens patrimoniais protexidos, Chan Rústico de Protección das Augas, ao existir zonas de policía asociadas a leitos, Chan Rústico de Protección de Infraestruturas, debido á presenza de infraestruturas (parque eólico) e Chan Rústico de Protección de Espazos Naturais, ao existir zonas protexidas pola lexislación de conservación da natureza ou a reguladora de espazos naturais, flora e fauna.
Subestación Colectora
O Parque Eólico Coto dás Airas compartirá, con outros parques da contorna, a subestación para conexión á rede eléctrica denominada inicialmente “Subestación Colectora Suído”. Dita subestación localízase no ámbito xeográfico do proxecto Parque Eólico Laxabranca (expediente IN408A 2019/23). Proxectarase como unha infraestrutura común para conexión de varios parques eólicos da contorna e conectará, mediante unha liña de 132 kV, cunha segunda subestación colectora para o continxente de parques con conexión final prevista na futura Subestación Beariz 400 kV de REE.
O Parque Eólico Coto dás Airas sitúase a un 5 km ao sueste do núcleo da Lama e a un 6 km ao nordés de Fornelos de Montes, tal e como figura neste documento e na documentación gráfica que o acompaña.
O proxecto do Parque Eólico Coto dás Airas permitirá unha xeración eléctrica anual estimada de 128.982 MWh/ano.
En base ao anterior determínase que, en función das súas características, os terreos afectados polas infraestruturas proxectadas no parque eólico e as súas servidumes cabe clasificalos como Chan Rústico de Protección Forestal, ao ocupar Montes Veciñais en Man Común, Chan Rústico de Protección Patrimonial, ao existir bens patrimoniais protexidos, Chan Rústico de Protección das Augas, ao existir zonas de policía asociadas a leitos e Chan Rústico de Protección de Espazos Naturais, ao existir zonas protexidas pola lexislación de conservación da natureza ou a reguladora de espazos naturais, flora e fauna.
Transformación urbanística non amparada legalmente
Indica a mercantil promotora:
“Por tanto, o chan afectado polo proxecto de parque eólico nos concellos da Lama e Fornelos de Montes deberá cualificarse como Chan Rústico de Especial Protección de Infraestruturas superpoñéndose, de modo complementario, ás categorías actuais de Chan Rústico de Especial Protección que concorran no mesmo ámbito, de acordo co previsto no Artigo 34.4 da Lei 2/2016, do 10 de febreiro, do chan de Galicia“.
A superficie total con afección urbanística territorial é de 164,24 ha, correspondendo unha superficie de 92,25 ha no Concello da Lama e unha superficie de 71,99 ha no Concello de Fornelos de Montes.
Analizáronse dúas alternativas para a implantación do parque eólico, ademais da alternativa de non execución: a alternativa A e a B.
Os impactos para ambas as alternativas son similares, aínda que o número de impactos moderados e severos na alternativa B é superior á A, principalmente pola afección a hábitats naturais prioritarios.
As alternativas propostas para o parque eólico Coto dás Airas son moi similares respecto a os seguintes subfactores ambientais:
– Afección visual, debido a que a superficie desde as que é posible ver polo menos un aeroxerador é de aproximadamente 240 km2.
– Afección sonora, dado que en ambas as alternativas non se produce afección a núcleos habitados superiores aos que marca a lexislación. Aínda que a pegada sonora é superior na alternativa B.
– Afección á fauna dado que ambas as alternativas teñen os mesmos aeroxeradores e o territorio abarcado polo parque eólico (entendendo a poligonal) é a mesmo.
As diferenzas máis significativas entre ambas as alternativas respecto a as alteracións ambientais que pode xerar o proxecto danse sobre o subfactor hábitats.
A alternativa B afecta a hábitats catalogados como prioritarios, principalmente zonas de brezal húmido e turbeiras. Pero a alternativa A tamen.
A mercantil promotora indica que:
“Na actualidade, ao estar o territorio sometido a queimas seculares, a carballeira desaparece totalmente e os restos da orla de bosque refúxianse en lugares que quedaron a salvo do lume como son as vaguadas húmidas e as gretas dos roquedos próximos aos cumes”.
Impacto paisaxístico moi severo
A mercantil promotora indica: “Nos catálogos da Paisaxe (aprobados polo Decreto 119/2016, do 28 de xullo, polo que se aproba o Catálogo dás paisaxes) atópanse delimitados uns espazos considerados como Áreas de Especial Interese Paisaxístico (AEIP) con base nuns criterios establecidos polos redactores dos mesmos, coincidindo gran parte das súas áreas cos delimitados como Zonas de Especial Conservación”. Sen embargo, esta apreciación da empresa necesita dun matiz importante, e é que os redactores do Catálogo dás Paisaxes estableceron estas áreas en base ás Aspiracións da Cidadanía que ao abeiro do Convenio Europeo da Paisaxe participou na súa elaboración.
Existen ademais unha serie de Lugares de Especial Interés Paisaxístico (LEIP) moi afectados polo proxecto, isto é:
Forzáns (San Fiz) LEIP – Igrexa
Xende (San Paulo) LEIP – Igrexa
Gaxate (San Pedro) LEIP – Igrexa
Verducido (San Martiño) LEIP – Igrexa
As Estacas (Santa María) LEIP – Igrexa
Xesta (San Bartolomeu) LEIP – Igrexa
Xesta (San Bartolomeu) LEIP – Igrexa
A Laxe (San Xosé) LEIP – Igrexa
En canto ás Áreas de Especial Interese Paisaxístico (AIP), é evidente que os espazos máis afectados polas alternativas de parque desde un punto de vista visual, tanto pola súa conformación como pola súa exposición, son o AEIP de Serra do Cando e o AEIP de Serra do Suído.
Resulta moi severo o impacto do proxecto eólico proxectado sobre os espazos catalogados como Áreas de Especial Interese Paisaxístico, que se atopan dentro do espazo de 15 km.
As AEIP afectadas son:
Código AEIP Nombre
AEIP_05_05 Pazos de Arenteiro
AEIP_05_09 Pena Corneira
AEIP_05_16 Pozas e fervenzas do Río Cerves
AEIP_06_02 Río Deva
AEIP_07_29 Serra do Candán e Montes do Testeiro
AEIP_08_11 Val do alto Almofrei
AEIP_08_12 Serra do Cando
AEIP_08_13 Castelo de Soutomaior
AEIP_08_14 Río Oitavén
AEIP_08_15 Serra do Suído
AEIP_08_16 Río Barragán
AEIP_08_17 Traspielas
En canto aos 13 roteiros afectados, se ben 4 non teñen puntos con visibilidade, os restantes sí teñen tramos tramos con visibilidade tamén moi severa. Ademáis o grao de afección do proxecto ao Roteiro Foxo do Lobo é moi severa e incompatible, polo seu trazado xunto ao parque eólico.
Na páxina web do concello da Lama pódense identificar 5 roteiros de sendeirismo aos que hai que engadir o roteiro homologado pola Federación Galega de Montañismo PR- G 135 “Roteiro dá Escuadra”. Estes roteiros son roteiro “O Foxo do Lobo”, localizado dentro da poligonal do parque eólico, roteiro “A Freixa”, roteiro “Tralos Pasos do Camiño Real”, roteiro do río Barbeira ou “Roteiro dá Liberdade”, roteiro ambiental e cultural en “Verducido”.
No concello de Fornelos de Montes identifícase o roteiro PR- G 164 “A Fraga de O Barragán” e a GR-58 “Sendeiro dás Greas”, ademais do roteiro “A Costa do Alén”.
No concello de Avión identifícanse tres roteiros: “Roteiro do Chozos”, “Roteiros da Praia Fluvial” e “Roteiro de Cuntín Vilano”.
Impacto moi severo sobre a avifauna
Indica a mercantil promotora que:
“O grupo de especies que se pode ver máis afectado pola implantación do parque eólico é o das aves”.
“En época de invernada, e especialmente nos pasos migratorios, a comunidade de aves presentes na zona pode incorporar novas especies que non nidifican na zona. Dadas as características de hábitats da zona, e a información existente (referencias citadas, consultas a bases de datos de observacións, e observacións propias), é previsible atopar por unha banda especies xeneralistas ou de distribución ampla en paso ou invernada en Galicia ou en hábitats similares (como pode ser Anthus pratensis) con algunhas outras de distribución máis restrinxida ou maior interese pola súa escaseza. Estas últimas estarían conformadas por algunhas especies propias de espazos abertos, e entre elas hai que destacar a presenza de limícolas invernantes (particularmente Pluvialis apricaria) e de aves rapaces diúrnas (particularmente Falco columbarius, Falco peregrinus, Gyps fulvus, Aegypius monachus –estas dúas especies principalmente a final do período estival–, Milvus migrans). Non se dispón de observacións sistemáticas regulares, polo que tampouco se pode descartar a presenza doutras especies (como Falco naumanni en período post-reprodutor)”.
Ao respecto cómpre indicar que a empresa promotora debera realizar un estudo detallado e en profundidade ao respecto. Non se realizou un seguimento das aves durante unha temporalización adecuada. Non se pode aprobar un proxecto eólico como o que se pretende, sen unha avaliación minuciosa e detallada das aves, se temos en conta precisamente que o proxecto prevese implantar nunha área prioritaria de reproducción, alimentación e dispersión de aves incluídas no Catálogo de Especies Ameazadas. Por todo isto, o proxecto eólico que se pretende e incompatible cos valores ambientais obxecto de protección e por tanto non debe aprobarse.
Hai que ter en consideración así mesmo que a poligonal do parque eólico localízase nunha área prioritaria de reprodución, de alimentación, de dispersión e de dispersión local de aves incluídas no Catálogo Galego de Especies Ameazadas, segundo a Resolución do 18 de setembro de 2018, dá Dirección Xeral de Conservación dá Natureza, pola que se delimitan as áreas prioritarias de reprodución, de alimentación, de dispersión e de concentración local de aves incluídas non Catálogo galego de especies ameazadas e disponse a publicación dás zonas de protección existentes na Comunidade Autónoma de Galicia en que serán de aplicación medidas para a protección dá avifauna contra a colisión e a electrocución en liñas eléctricas de alta tensión (DOG nº 187 do 1 de outubro).
Impacto sobre a Rede Natura
Os espazos naturais protexidos máis próximos á área de estudo corresponden ás Zonas de Especial Conservación (ZEC) “Río Tea” (código ES1140006) e a ZEC “Serra do Cando” (código ES1140014), este último tamén declarado ZEPVN segundo o Decreto 72/2004, do 2 de abril (código ES014 ENPR110077), situados a máis de 6 e 1,5 quilómetros, respectivamente, da área de proxecto. Tamén, atópase a uns 7,5 quilómetros, a “Serra de Pena Corneira”, declarado monumento natural mediante o Decreto 264/2007, do 20 de decembro (código 110093), aproximadamente a 11 km atópase a Serra do Candán declarada como ZEC co código ES1140013 e declarado como ZEPVN mediante o Decreto 72/2004, do 2 de abril, código ES014 ENPR110076.
Na área de implantación do parque eólico proxectado non se localiza ningunha superficie pertencente a Zonas de Especial Protección para as Aves (ZEPA) nin Áreas importantes para as aves (IBA).
Non obstante, que o parque eólico proxectado non se localice en Rede Natura non significa que non vaian a existir impactos directos ou indirectos sobre estes espazos protexidos, polo que cómpre aínda así que a mercantil promotora realice unha Avaliación das repercusións do proxecto sobre a Rede Natura.
Impacto moi severo sobre o patrimonio cultural e arqueolóxico
No ámbito de estudo localizáronse os seguintes elementos pertencentes ao patrimonio cultural: área de cautela Pedra dá Letra, área de cautela Xesteiro do Patataco/Coto do Recosto, área de cautela de Outeiro Raxado ou Laxa Partida, Pedra dá Letra (GA36019 RF7), Túmulo dá Portela dúas Xarotos (GA36025020), Caseta de Chan dá Misa/Coto do Nazo, Camiño Real/ Camiño Vreeiro/ Camiño dos Arrieiro, Chozos e Sesteiros, Foxo do Lobo, Pedra dá Letra (GA36025 R11), Petróglifo de Coto do Oural (GA36025041), Abrigo de Chan dos Mouros (GA36019013), Coto dos Ladróns, O Outeiro dos Mouros (GA32004025), Túmulo de Chan dá Pena ou Coto dos Mouros (GA32004024).
Impacto moi severo sobre os humidais da zona de afección
Dentro da poligonal do parque eólico sitúanse 10 humidais asociados principalmente a turberas altas, na seguinte táboa detállanse:
1140221 Turbeiras Altas As Landras
1140222 Turbeiras Altas O Campo
1140223 Turbeiras Altas As Puntillas
1140220 Turbeiras Altas Brea do Carro – 2
1140225 Turbeiras Altas Brea do Carro – 1
1140228 Turbeiras Altas Xesteiro do Anxeo
1140229 Turbeiras Altas Foxo do Lobo
1140230 Chan deVidual
1140234 Coto daPortela
1140235 Turbeiras Altas Chan do Valdohome
Impacto severo para as poboacións de lobo coa fragmentación do territorio
Nas cuadrículas UTM 10×10 km nas que se sitúa o Parque Eólico, cítase a presenza de lobo, que mantén poboacións na zona. O proxecto eólico localízase nunha área cunha densidade alta de lobo ibérico, con valores superiores a 2,29 lobos/km2, segundo o Decreto 297/2008, do 30 de decembro, polo que se aprobao Plan de xestión do lobo en Galicia (DOG nº 13 do 20 de xaneiro de 2009).
Impacto moi severo e incompatible cos Hábitats Prioritarios e de Interés Comunitario
Os hábitats actualmente presentes na área de implantación do proxecto eólico correspóndense con matogueiras, normalmente de porte baixo, prados, afloramentos rochosos e turberias principalmente, con presenza nas proximidades (vales e vertentes da serra) de repoboacións forestais e formacións boscosas.
Os hábitats naturais de interese comunitario requiren de zonas de especial conservación conforme á Directiva 92/43/CEE do Consello do 21 de maio de 1992 relativa á conservación dos hábitats naturais e da fauna e flora silvestres, reflectida no Real Decreto 1193/98 do 12 de Xuño de 1998 e desenvolvida no Manual de Interpretación dos Hábitats da Unión Europea EUR 25 de abril de 2003 e a tradución ao castelán do mesmo polo Ministerio de Medio Ambiente en 2006.
Normativa de aplicación
– Lei 1/1995 de Protección Ambiental de Galicia, do 2 de xaneiro. Establécense as Normas de Defensa, Protección, Conservación e Restauración do Medio Ambiente, asegurando unha utilización racional dos Recursos Naturais. Está modificada pola Lei 9/2013, do 19 de decembro, do emprendemento e da competitividade económica de Galicia que derroga o Decreto 442/1990, do 13 de setembro, de avaliación do impacto ambiental para Galicia e tamén o Decreto 133/2008, do 12 de xuño, polo que se regula a avaliación de incidencia ambiental. E modifícanse os artigos 35 e 42, pola Lei 5/2019, do 2 de agosto.
– Lei 5/2019, do 2 de agosto, de patrimonio natural e da biodiversidade de Galicia, que define as categorías de espazos naturais protexidos. Derroga a Lei 9/2001, do 21 de agosto, de conservación da natureza e o Decreto 72/2004, do 2 de abril, polo que se declaran determinados espazos como zonas de especial protección dos valores naturais, e o Decreto 124/2005, do 6 de maio, polo que se regula a figura de espazo natural de interese local e a figura do espazo privado de interese natural.
– Decreto 37/2014, do 27 de marzo, polo que se declaran zonas especiais de conservación os lugares de importancia comunitaria de Galicia e apróbase o Plan director da Rede Natura 2000 de Galicia.
– Decreto 167/2011, do 4 de agosto, polo que se modifica o Decreto 88/2007, do 19 de abril, polo que se regula o Catálogo galego de especies ameazadas e actualízase devandito catálogo. Posteriormente ditouse a Orde do 6 de maio de 2014 pola que se inclúe á especie Cheilanthes guanchica C. Bolle no Catálogo galego de especies ameazadas, na categoría en perigo de extinción, co que na actualidade están incluídas no Catálogo 201 especies, 75 en perigo de extinción e 126 vulnerables.
– Lei 7/2008, do 7 de xullo, de protección da paisaxe de Galicia que ten por obxecto o recoñecemento xurídico, a protección, a xestión e a ordenación do territorio e o Decreto 119/2016, do 28 de xullo, polo que se aproba o Catálogo das paisaxes de Galicia.
– Lei 5/2017, do 19 de outubro, de fomento da implantación de iniciativas empresariais en Galicia, que ten por obxecto o fomento da implantación de iniciativas empresariais en Galicia mediante a previsión de medidas que faciliten o desenvolvemento, acceso e xestión do chan empresarial, a mellora da normativa de aplicación á devandita implantación e a previsión dos oportunos incentivos, así como a coordinación das actuacións das diferentes Administracións no marco do fomento e planificación da actividade económica en Galicia.
A apertura de viais, o acondicionamento doutros existentes, a creación de gabias para o cableado ou a realización das plataformas eólicas e as áreas de obra, supoñerá a eliminación do chan orixinal. A construción de viais elimina tamén a vexetación presente e crea novas superficies (noiros e cunetas) desprovistas de vexetación, superficies que deberán ser acondicionadas.
Serra do Suído
Os hábitats naturais de interese comunitario requiren de zonas de especial conservación conforme á Directiva 92/43/CEE do Consello do 21 de maio de 1992 relativa á conservación dos hábitats naturais e da fauna e flora silvestres, reflectida no Real Decreto 1193/98 do 12 de Xuño de 1998 e desenvolvida no Manual de Interpretación dos Hábitats da Unión Europea EUR 25 de abril de 2003 e a tradución ao castelán do mesmo polo Ministerio de Medio Ambiente en 2006. Non poden ser por tanto nin eliminados, nin degradados. A normativa citada indica expresamente que estes hábitats deben ser conservados e manterse nun estado de conservación favorable.
A Directiva 92/43/CEE do Consello, do 21 de maio de 1992, relativa á conservación dos hábitats naturais e da fauna e flora silvestres establece no seu artigo 2:
“1. A presente Directiva ten por obxecto contribuír a garantir a biodiversidade mediante a conservación dos hábitats naturais e da fauna e flora silvestres no territorio europeo dos Estados membros ao que se aplica o Tratado.
2. As medidas que se adopten en virtude da presente Directiva terán como finalidade o mantemento ou o restablecemento, nun estado de conservación favorable, dos hábitats naturais e das especies silvestres da fauna e da flora de interese comunitario”.
Na zona afectada polo parque eólico están presentes algúns hábitats prioritarios (comunidades con brezais húmidos principalmente).
A vexetación dominante é un pasteiro con Ulex europaeus, U. minor, Genista tridentata, Erica cinerea, E. umbellata, Calluna vulgaris e Daboecia cantabrica como especies máis abundantes. Nas zonas máis húmidas, próximas a cursos de auga, fórmanse turbeiras con Sphagnum sp. pl., Drosera rotundifolia, Apium inumdatum, etc., rodeadas das correspondentes comunidades higrófilas: cervunales con Nardus stricta e Juncus sp. pl. e brezales higrófilos con Erica cilliaris e Erica. tetralix.
Nos roquedos aparece a vexetación casmofítica correspondente con Saxifraga spatularis, Sedum sp. pl. e Asplenium sp. e nas súas proximidades ocasionalmente aséntase algún piornal con Genista florida e Cytisus striatus.
Afloramentos rochosos Afloramentos rochosos e brezais secos Afloramentos rochosos e pasteiros Brezais húmidos Brezais húmidos e cervunais Brezais húmidos e formacións turbosas Brezais húmidos, formacións turbosas e pasteiros Brezais húmidos, pasteiros e formacións turbosas Brezais secos Brezais secos
Cómpre reiterar que é totalmente INCOMPATIBLE a conservación e mantemento dos hábitats prioritarios coa implantación dun parque eólico.
De feito, a propia mercantil promotora indica literalmente: “Consideramos este hábitat dun gran valor ecolóxico, tendo en cuenta que son unha fonte de biodiversidade para a contorna”.
A importancia das turbeiras da Serra do Suído
As turbeiras prestan importantes servizos ecosistémicos, isto significa que entregan beneficios ás persoas e ao planeta como exemplo:
Conservación da biodiversidade: desempeñan un papel fundamental na conservación da biodiversidade, debido a que son refuxio dalgunhas das especies máis raras e inusuais da flora e fauna dependente dos humidais ( Ramsar, 2004).
Regulación do ciclo hidrolóxico: interveñen no ciclo hidrolóxico, debido á súa gran capacidade de reter auga. Estes ecosistemas son recargados por precipitacións e a auga que é captada libérase gradualmente cara ás concas. Tamén inflúen directamente na calidade da auga, xa que operan como filtro natural cara ás augas subterráneas, reducindo a mobilización e transporte de sedimentos e fixando compostos nocivos como metais pesados (Martínez Cortizas et ao., 2009).
Almacenamento de carbono: grazas á acumulación das capas de turba, participan na fixación de carbono (en maior medida que os bosques). Conteñen aproximadamente 1/3 das reservas de carbono do mundo, as cales son o resultado dun lento proceso de acumulación (Clymo et ao. 1998), sendo Sphagnum o principal xénero involucrado (Gerdol et ao., 1996).
Arquivos paleoambientais e arqueolóxicos: a través da acumulación de turba constitúen arquivos paleoambientais que serven para reconstruír os cambios paisaxísticos do pasado e os climas anteriores.
Tamén é o tipo de humidal máis importante para o patrimonio cultural, especialmente pola súa capacidade de preservar restos arqueolóxicos e o rexistro paleobiolóxico mergullados en auga e en condicións de desoxixenación (Ramsar, 2004).
Polo tanto, o parque eólico proxectado é totalmente incompatible co mantemento das turbeiras existentes, xa que procede á súa eliminación.
George Schaller, un dos biólogos máis reputados a nivel mundial, considerado o pai do conservacionismo, dicía que pódese facer a mellor ciencia do mundo, pero a conservación baséase na emoción, e ao menos que se trate de emocións, nunca se pode facer nada relevante.
De George Schaller é a famosa frase: “Temos que mudar culturalmente a nosa relación có mundo natural”.
A conservación vén do corazón e nunca se debe esquecer isto. É fundamental criar unha sensación de parentesco cós animais, coa natureza, coa auga, coa terra, cos recursos naturais…etc, xa que precisamos dunha implicación emocional que impulse ás masas á acción e ao coidado do territorio no que vive e habita. De aí a importancia dá participación e toma de conciencia dás comunidades locais.
Este é o desafío actual, incluso da ciencia, e moito máis do ecoloxismo e o activismo social e medioambiental: para conectar ás persoas cós problemas cotiás e a necesidade de conservación e restablecemento dos recursos naturais, precisamos da arte e traballar coas emocións. Temos que sentir algo se imos actuar.
Por iso, precisamos de mensaxes que cheguen ao corazón da xente e nos fagan reflexionar. Debemos traballar as emocións. Ao cambiar os pensamentos podemos cambiar a realidade. E a mudanza da realidade non se pode facer á marxe das comunidades locais e incluso dos mass media, se for posible. Por iso o enunciado “A túa casa está enriba dunha mina” ou este outro, “Galicia é unha mina”, promovido incluso a nivel institucional pola Xunta de Galicia, ademais de ser tristes realidades, serven para amosar a gravidade e o alcance real da problemática actual en materia de minería.
A realidade é que as grandes corporacións e mafias neoliberais non se interesan polo país, as terras ou as xentes que as habitan. Queren gañar diñeiro, e máis se son estranxeiras, que queren facelo rápido e irse. Por que é tan difícil ver os beneficios de protexer o medio ambiente? Porque non son inmediatos. Construír unha gran mina, destruíndo centos de quilómetros cadrados de chan e bosques xera unha renda inmediata e iso satisfai a moitos. Pero non ten futuro. Se se perde todo, ninguén vai estar contento. Por iso cómpre cambiar os pensamentos para cambiar esta realidade tan obscena.
A solución: o dereito fundamental de apego. O apego ao territorio e o seu desarrollo
O apego ao lugar é a relación simbólica formada por persoas que dan significados afectivos culturalmente compartidos a un espazo particular ou porción de terreo que ofrece as bases para a comprensión individual e colectiva dá relación co medio ambiente. O apego é ese lazo afectivo que unha persoa ou animal forma entre o mesmo e un determinado lugar, un lazo que lle impulsa a permanecer xunto a ese lugar non espazo e non tempo. A característica máis destacada é a tendencia para lograr e manter un certo grao de proximidade ao obxecto de apego. Existe un dereito ao apego. E este dereito é un dereito inalienable e inherente a personalidade humana, aínda que non é exclusiva desta. Os animais tamén teñen e viven o dereito de apego.
O apego constrúe o vínculo afectivo co medio, e isto é o que desencadea unha reacción emocional ante a noticia dun megaproxecto industrial acaparador de terras, depredador de recursos naturais, expoliador de identidades….etc.
O territorio convértese en algo máis que un espazo físico, representa as raíces, os recordos, as relacións humanas, a privacidade, a identidade.
Trátase de sentimentos: cada fonte, cada recuncho do pobo, cada paxaro, cada carreiro, cada cómaro, cada lembranza, cada cousa ten a súa historia. Noutro lugar non se é ninguén. Róubannos a identidade, a nosa historia, a nosa cultura, o que somos como pobo, como grupo…? Se algo somos, é dentro dese pobo, no seo dese grupo ou comunidade local.
De aí a importancia do bo coñecemento do territorio afectado e incluso da toponimia e sobre todo, da microtoponimia, que vincula emocionalmente á persoa co seu territorio: a casa de Manolo, o lugar do Souto, a eira de Estrela, a chousa de Socorro, a cancela do ribó…
O que non saben os predadores é que as emocións e o corazón moven montañas.
É notorio que o territorio non é só o espazo físico e cultural, senón que inclúe tamén aspectos das biografías, como os mortos e os recordos, ademais das relacións que mencionamos. O apego fundaméntase nunha práctica cotiá que alimenta recordos que provocan emocións. Isto fai que o lugar se transforme en algo que non só pertence ás persoas, senón do que son parte. O tema dos panteóns, por exemplo, é recorrente nas experiencias que supoñen un desprazamento. En case todas as culturas, o lugar no que están enterrados os mortos é sacro, é un vínculo poderoso entre as persoas e o lugar, e presupón unha preocupación máis diante dun posible desprazamento.
Non ter un lugar ao cal volver cando se desexe, ou atopalo totalmente cambiado, mudado, transformado… presupón desarraigamento, un sentimento de abandono.
As emocións como instrumento para o desarrollo do apego e a defensa dá terra
É fundamental traballar o apego ao territorio na resistencia contra os megaproxectos industriais envelenados de fascismo neoliberal. Espertar a intensidade emocional e os vínculos entre as persoas e o lugar onde viven ou o seu lugar de nacemento ou de orixe é fundamental. Só así se garante o cambio de mentalidade, a conciencia social das masas ante o expolio e a protección e conservación dos recursos naturais.
Por iso, o activismo actual ten a ardua tarefa de desarrollar o apego ao territorio para contribuir a defensa deste e os seus recursos. Ben o sabía o biólogo alemán George Schaller, que insistía na importancia das emocións como instrumento necesario para a conservación dos recursos naturais e dos territorios.
O levantamento do veo
As mafias mineiras e institucionais traballan no senso contrario: fomentando o desapego. E isto cómpre telo moito en conta. O desapego á terra, o desapego aos recursos naturais, o rexeitamento ao lugar de orixe… Cantas veces non escoitariamos falar “…ese eido non vale nada”, “os montes agora só causan problemas…” ou “para que queres esas terras que só che xeran conflitos…“, “na aldea non hai futuro…”, “a aldea é cousa de pobres…”.
Metodoloxía para capitalizar o apego ao territorio e á defensa da terra
Reflectir a totalidade da problemática que axexa á comunidade desde o proxecto industrial fabricado nos despachos da mafia neoliberal: mercantís sen escrúpulos, profesionais da política corruptos, medios de comunicación contaminados e empregados públicos que se enredan na telaraña para defender intereses espúreos. Estes e non outros, son os catro alicerces básicos que sostén un macroproxecto industrial depredador de recursos do común.
O espertar das emocións e o corazón son o instrumento fundamental para a defensa da terra.
E ben o sabe o amigo lobo…., que precisamente coida do seu territorio desarrollando todo o seu apego. O lobo é, obxectivamente, o depredador apical (“apex predator”) que máis desarrolla o apego na súa función ecolóxica nos ecosistemas. E na defensa da terra, cómpre sermos neste senso un pouco lobos.
(Estás a ler un artigo que pertence á serie “Lobo e Territorio. O desarrollo dá cidadanía activa”, dá asoc. ambiental e cultural Petón do Lobo).
Queres coñecer algo máis de George Schaller? El dicía:
“Brasil proxectou 417 represas na Amazonia. Calcule cantas estradas implica iso, cantas persoas circulando, canta caza nesa área e cantos bosques serán destruídos”. A que dá que pensar?
Agóchase un delito ecolóxico continuado detrás da expansión incontrolada do eucalipto na Rede Natura?
A Directiva 92/43/CEE do Consello, do 21 de maio de 1992, relativa á conservación dos hábitats naturais e da fauna e flora silvestre, creou unha rede ecolóxica europea denominada Natura 2000, que constitúe un instrumento fundamental da política da Unión Europea en materia de conservación da biodiversidade. A Rede Natura 2000 está composta polos lugares de importancia comunitaria (en diante, LIC) ata a súa transformación en zonas especiais de conservación (en diante, ZEC), polas ditas ZEC e polas zonas de especial protección para as aves (en diante, ZEPA).
Mediante o Decreto 37/2014, do 27 de marzo, polo que se declaran zonas especiais de conservación os lugares de importancia comunitaria de Galicia e se aproba o Plan director da Rede Natura 2000 de Galicia declaráronse ZEC os 59 LIC existentes en Galicia e aprobouse o seu correspondente instrumento de xestión. O Plan director da Rede Natura 2000 inclúe os obxectivos de conservación dos lugares e as medidas apropiadas para mantelos nun estado de conservación favorable. Para isto, o plan clasifica as ZEC e ZEPA en tres grupos de tipoloxía afín: a) área litoral, b) humidais e corredores fluviais e c) área de montaña, agrupando os obxectivos e medidas propostas en distintas prioridades para cada un destes grupos.
Concretamente, o seu artigo 57.3 regula que as superficies arborizadas que, no momento da entrada en vigor do plan, estean poboadas con especies forestais alóctonas poderán seguir sendo explotadas en sucesivas quendas sempre e cando non se realicen cambios de especie, salvo cando os ditos cambios supoñan unha transformación de eucaliptais en piñeirais ou cando, tras a súa rexeneración, se creen masas de frondosas do anexo I da Lei 7/2012, do 28 de xuño, de montes. As ditas masas poderán ser rexeneradas de forma natural ou mediante unha repoboación.
Aínda que o mantemento do eucalipto está permitido naqueles terreos onde exista, o Plan director recolle en diferentes puntos do seu articulado recomendacións para o seu cambio. Así, no seu artigo 65 establécese como directriz para a zona I ou área de protección que se fomentará a conservación e recuperación do bosque natural, substituíndo as formacións existentes de especies alóctonas por formacións nativas. Esta premisa recóllese, así mesmo, nas directrices da área de conservación (zona II).
Tamén o seu artigo 14.1 recolle dentro dos obxectivos para as áreas de montaña das ZEC o de potenciar a conectividade ecolóxica das ditas áreas co fin de previr a perda de biodiversidade, facilitar o intercambio xenético e o desprazamento das especies da fauna e flora e, máis concretamente, mellorar a conectividade e permeabilidade dos hábitats boscosos, establecendo mecanismos para reducir a súa fragmentación.
Por outra banda, os complexos de turbeiras e queirogais húmidos presentan unha grande importancia ecolóxica e desempeñan un papel importante na mitigación do cambio climático ao seren considerados como un dos maiores reservorios de carbono, por absorber e almacenar biomasa forestal.
Estes hábitats son os que máis sufriron os efectos negativos das actividades humanas a través dos distintos aproveitamentos, entre eles as plantacións forestais.
O Plan director da Rede Natura 2000 establece no seu artigo 44.2, entre os obxectivos de conservación, o fomento do mantemento dun estado de conservación favorable das turbeiras de cobertoira, turbeiras altas e matogueiras húmidas. No punto 3.d) establece como actuación susceptible de xerar un estado de conservación favorable destes hábitats a súa restauración nas zonas onde foron degradados debido ás plantacións forestais.
A Directiva 92/43/CEE do Consello, do 21 de maio de 1992, relativa á conservación dos hábitats naturais e da fauna e flora silvestres establece expresamente no seu artigo 2.2:
“As medidas que se adopten en virtude da presente Directiva terán como finalidade o mantemento ou o restablecemento, nun estado de conservación favorable, dos hábitats naturais e das especies silvestres da fauna e da flora de interese comunitario”.
É evidente que o obxectivo dá Directiva é a conservación ou restablemento en condicións favorables dos hábitats que tutela. En absoluto permite a deterioración destes, tal e como está a suceder por exemplo coas Fragas do Eume, afectadas pola expansión incontrolada do eucalipto, ao igual que moitos outros espazos naturais.
O Plan director da Rede Natura 2000 inclúe os obxectivos e medidas de conservación dos lugares aos que afecta. Aínda que o mantemento do eucalipto está permitido naqueles terreos onde exista, o Plan Director recolle en diferentes puntos das súas articulado recomendacións para o seu cambio. Así, no seu artigo 65 establécese como directriz para a zona I, ou área de protección, que se fomentará a conservación e recuperación do bosque natural, substituíndo as formacións existentes de especies alóctonas por formacións nativas. Esta premisa recóllese, así mesmo, nas directrices da área de conservación. Tamén o seu artigo 14.1, recolle dentro dos obxectivos para as áreas de montaña das ZEC o de potenciar a conectividade ecolóxica das devanditas áreas a fin de previr a perda de biodiversidade, facilitar o intercambio xenético e o desprazamento das especies da fauna e flora e, máis concretamente, mellorar a conectividade e permeabilidade dos hábitats boscosos, establecendo mecanismos para reducir a súa fragmentación.
O eucalipto é considerado como especie exótica pero non como especie invasora ou especie con potencial invasor, o que fai que actualmente non se tome ningunha medida para a súa limitación.
As políticas de actuación vixentes en Galicia, manifestadas nun extraordinario desleixo das funcións por parte dos órganos competentes da Xunta de Galicia, fomentan na práctica o monocultivo forestal de eucaliptais. Por iso, cumpriría tomar diversas medidas para a súa limitación e cumprir a normativa europea.
Por outra banda, resulta cando menos chamativo que non se cuestionara a ilegalidade do regulamento do Plan Director da Rede Natura 2000, cando de facto sobrarían as razóns para facelo, en tanto que non responde os obxectivos da Directiva europea 92/43/CEE do Consello, do 21 de maio de 1992, relativa á conservación dos hábitats naturais e da fauna e flora silvestre.
A isto hai que engadir o papel dos medios de comunicación, case sempre máis interesados en transmitir unha idea sensacionalista do eucalipto, como árbore vertebradora da economía do rural galego e un dos alicerces da industria, que de presentar a información de tal modo que motive á reflexión. Estas campañas mediáticas e persuasivas en defensa de determinados intereses, en boa medida non cumpren o deber de veracidade e contraste que obriga a medios e xornalistas.
O eucalipto ten gran capacidade para dispersarse e invadir outro tipo de bosques. As súas sementes son pequenas o que facilita que o aire as desprace con facilidade e as súas grandes raíces logran absorber máis auga que as outras especies arbóreas e eliminan aos seus competidores. Nas fragas, o eucalipto está fragmentando o bosque autóctono que logrou resistir. É grave porque os bosques albergan máis especies que, ao ter que vivir nunha superficie cada vez máis pequena, atopan máis dificultades.
A planificación forestal galega
O Plan Forestal galego foi elaborado no ano 1992. De acordo co artigo 72 da Lei de montes de Galicia, o Plan forestal é o instrumento básico para o deseño e a execución da política forestal galega, e terá a consideración de programa coordinado de actuación, onde se avalía a situación do monte galego e fíxanse as directrices e programas de actuación da política forestal de Galicia, así como os mecanismos de seguimento e avaliación necesarios para o seu cumprimento.
Elaborouse ademais un novo Plan Forestal pola Xunta de Galicia porque o do ano 1992, a pesar da revisión, quedara obsoleto para as necesidades actuais do sector. Este novo Plan Forestal non chegou a aprobarse nunca desde o ano da súa elaboración (2012). Por outra banda, Consello Forestal de Galicia acordou a súa primeira revisión o 21 de maio de 2014.
Resulta paradoxal que o actual Plan Forestal galego teña máis de 25 anos e que o novo non se aprobase.
O plan forestal contén un cadro coas previsións a corenta anos, onde se dispón que a previsión da especie Eucalyptus Globulus no ano 2032 é que ocupará un terreo de 245.654 hectáreas. Con todo, no ano 2013, a superficie total de Eucalyptus en Galicia en masas puras e mixtas era de 453.916 hectáreas, é dicir, unha cantidade que 19 anos antes da previsión realizada nun inicio polo Plan Forestal galego, case duplica a cantidade aproximada establecida para o ano 2032. Así mesmo, estudando os Inventarios Forestais Nacionais I, II, III, IV pódese constatar o avance do eucalipto na Comunidade Autónoma Galega nos últimos 40 anos, pasando dunha superficie recoñecida de 131.181 hectáreas en 1972 ás actuais 425.000.
A Constitución española e o dereito a un medio ambiente adecuado
O artigo 45 da Constitución española indica que:
“1. Todos teñen o dereito para gozar dun medio ambiente adecuado para o desenvolvemento da persoa, así como o deber de conservalo
2. Os poderes públicos velarán pola utilización racional de todos os recursos naturais, co fin de protexer e mellorar a calidade de vida e defender e restaurar o medio ambiente, apoiándose na indispensable solidariedade colectiva”.
Por outra banda, o artigo 53.3 do texto constitucional establece que estes “principios” (entre os que se atopa o dereito a gozar dun medio ambiente adecuado) informarán a lexislación positiva, a práctica xudicial e a actuación dos poderes públicos na materia. Con todo, non está incluída dita materia a desenvolvemento a través de Lei Orgánica (artigo 81 CE), carecendo tamén de control preferente e sumario e non sendo susceptibles de acceso ao recurso de amparo fronte ao Tribunal Constitucional. Iso non quere dicir que estes principios non teñan ningún valor, pois tal e como sinala o Tribunal Constitucional na súa sentenza do 4 de novembro de 1982: “impide considerar a tales principios como normas sen contido e que obriga a telos presentes na interpretación tanto das restantes normas constitucionais como das leis”.
O Comité Científico de Flora e Fauna Silvestres
O Comité Científico de Flora e Fauna Silvestres é un órgano consultivo adscrito ao Ministerio de Agricultura, Alimentación e Medio Ambiente (actual Ministerio para a Transición Ecolóxica). Unha das súas funcións é coordinar as actuacións relativas á conservación de especies de flora e fauna silvestres a nivel estatal, formando parte dos órganos consultivos, regulados no artigo 7 da Lei 40/2015, do 1 de outubro, de Réxime Xurídico do Sector Público.
O Comité Científico foi creado a través do Real Decreto 139/2011, do 4 de febreiro, para o desenvolvemento da Listaxe de Especies Silvestres en Réxime de Protección especial e do Catálogo español de Especies ameazadas, máis concretamente co seu artigo 7, onde se regula que “para asistir ao Comité de Flora e Fauna Silvestres en relación ao anterior artigo e noutras materias relativas a este real decreto, establecerase un comité científico como órgano consultivo da Dirección Xeral e das comunidades autónomas, cando estas así o soliciten”.
O Comité de Flora e Fauna Silvestres é un órgano meramente consultivo e que, por tanto, os seus informes cumpren co labor de asesoramento xurídico, non tendo o carácter de vinculantes, o Goberno poderá separarse da orde do procedemento administrativo seguido sempre que fundamente adecuadamente a súa decisión.
Nos anos 2012 e 2017, este órgano consultivo pronúnciase sobre o carácter invasor do eucalipto a través de dous ditames, que son coincidentes ao sinalar a capacidade expansiva da especie Eucalyptus, así como o seu carácter invasor.
No Ditame CC 02/2012, concretamente no punto 3 (“Resumo do Ditame”), atópase a seguinte reflexión:
“A especie exótica Eucalyptus Nitens considérase naturalizada no noso territorio, en fase de expansión, e moi perigosa debido ao seu carácter invasor, pola súa capacidade de dispersión e transformación do medio que habita, bloqueando o funcionamento do ecosistema. Debido ás características fisiolóxicas do E. Nitens, máis resistente ao frío que outras especies xa consideradas invasoras no noso territorio como E. Globulus”.
Posteriormente abordarase esta cuestión noutro Ditame, o CC 30/2017, concluíndo que:
“…constatando cos datos científicos dispoñibles o carácter invasor das especies de Eucalyptus naturalizadas no noso país, conclúese que se debería incluír no Catálogo Español de Especies Exóticas Invasoras (…) a todas estas especies: Eucalyptus Calmaldulensis, E. Globulus, E. Gomphocephala, E. Gunii, E. Nitens e E. Sideroxylon, así como, calquera outra especie deste xénero cuxo destino sexa a explotación forestal, debido ao alto risco de invasión por estas especies, consecuencia das súas características biolóxicas, fisiolóxicas e ecolóxicas”.
O papel da Audiencia Nacional
A Audiencia Nacional maniféstase en relación con esta cuestión na sentenza 300/2015, do 10 de xullo, sobre o carácter invasor da especie Eucalyptus Nitens. Esta sentenza ten lugar tras o feito de que o concello de Teo aprobase en sesión plenaria a decisión de solicitar ao Ministerio de Medio Ambiente a petición de que se incluíse ao eucalipto no 12 do RD 139/2011, do 4 de febreiro, para o desenvolvemento da Listaxe de Especies Silvestres en Réxime de Protección especial e do Catálogo español de Especies ameazadas. Esta decisión foi apoiada por outros concellos, tales como O Carballiño, Poio, Bueu, Vilagarcía, Cangas, Cuntis, Barro, Sober e Pobra de Bollón, así como pola Deputación de Pontevedra.
A Audiencia Nacional establece respecto diso que:
“…o feito de que a especie Eucalyptus Nitens non estea incluída como especie invasora no catálogo aprobado no RD 1628/2011, non implica que a Administración titular do dominio público marítimo ou terrestre cuxa protección e tutela ten encomendada e en aras precisamente da devandita protección, non poida limitar o uso da concesión, prohibindo a citada especie vexetal de gran capacidade invasora”.
E indica ademais:
“…constatada pola evidencia científica dispoñible, a naturalización da especie exótica Eucalyptus Nitens no noso territorio, dadas as características biolóxicas e fisiolóxicas similares a outras especies Eucalyptus, en relación coa súa capacidade invasora, e en particular a maior resistencia ao frío do E. Nitens, concluímos que o E. Nitens é unha especie exótica naturalizada e en expansión, con alto risco de invasión e moi perigosa para o mantemento da biodiversidade e a funcionalidade dos ecosistemas”.
Sen embargo, tanto os dous informes do órgano consultivo como a referida sentenza, non resultaron suficientes para incluir ao eucalipto como especie exótica invasora.
Que fixo a Xunta de Galicia para dar cumprimento á Directiva 92/43/CEE do Consello, do 21 de maio de 1992, relativa á conservación dous hábitats naturais e dá fauna e flora silvestre e reducir a presenza do eucalipto na Rede Natura?
No DOG Núm. 70 do 11 de abril de 2018 publicouse a Orde do 3 de abril de 2018 pola que se establecían as bases reguladoras e a convocatoria para ou ano 2018 dás axudas para ou pagamento por compromisos silvoambientais e climáticos e de conservación de bosques, cofinanciadas co Fondo Europeo Agrícola de Desenvolvemento Rural ( Feader) non marco do Programa de desenvolvemento rural (PDR) de Galicia 2014-2020.
Segundo o texto dá Orde o que se pretendía con estas axudas era dar resposta ao Plan director dá Rede Natura 2000 e mellorar ou estado de conservación de hábitats do anexo I dá Lei 42/2007, do 13 de decembro, do patrimonio natural e dá biodiversidade.
Foi esta medida suficiente?
Á vista está que non. A expansión do eucalipto pola Rede Natura está arestora e sen dúbida algunha fóra de todo control gobernamental.
É posible a impugnación da inactividade material da administración en relación á expansión incontrolada do eucalipto na Rede Natura?
A Lei 29/1998, do 13 de xullo, reguladora da xurisdición contencioso-administrativa contempla a admisibilidade de recurso xudicial contra a inactividade da Administración, dispoñendo que cando a Administración, en virtude dunha disposición xeral que non precise de actos de aplicación ou en virtude dun acto, contrato ou convenio administrativo, estea obrigada a realizar unha prestación concreta en favor dunha ou varias persoas determinadas, quen tivese dereito a ela poden reclamar da Administración o cumprimento da devandita obrigación. Se no prazo de tres meses desde a data da reclamación, a Administración non dese cumprimento ao solicitado ou non chegase a un acordo cos interesados, estes poden deducir recurso contencioso-administrativo contra a inactividade da Administración. Ademais cando a Administración non execute os seus actos firmes poderán as afectadas solicitar a súa execución, e se esta non se produce no prazo dun mes desde tal petición, poderase formular recurso contencioso-administrativo, que se tramitará polo procedemento abreviado.
De acordo co fundamento revisor da xurisdición contencioso-administrativa, cando a Administración non dita un acto é necesario provocalo, para platear recurso contra a inactividade formal, se esta persiste.
Hai que ter en conta que a inactividade material da Administración só é impugnable cando deriva de determinados actos ou negocios (disposicións xerais, actos administrativos, contratos ou convenios). Atopámonos ante inactividade administrativa cando a Administración non actúa cando debe de actuar, ou dito doutra maneira, cando estando obrigada por unha disposición legal, acto, contrato ou por calquera outro medio admitido en dereito, a unha determinada prestación de dar ou facer, fai caso omiso da mesma.
Para que a inactividade sexa impugnable é preciso que se cumpran os varios requisitos:
A concorrencia dunha ausencia de actividade material
A existencia dunha obrigación baseada nun título de carácter incuestionable.
A Lei esixe que a actividade se refira a persoas determinadas.Debe existir unha prestación concreta en favor dunha ou varias persoas, por iso carecen de posibilidade de recorrer quen non sexan titulares dun dereito á prestación, nin sequera están lexitimados os titulares de meros intereses individuais ou colectivos lexítimos.
Por outra banda, é necesario que a obrigación de actuar xurda, de modo incuestionable, dun título, que pode ser por exemplo unha disposición xeral que non requira actos de aplicación, pois pola contra, o interesado tería que esperar a que estes se producisen ou ben instalos el mesmo, nese caso, a impugnación articularíase mediante o procedemento para seguir en caso de silencio administrativo.
Como queira que unha interpretación ríxida desta hipótese conduciría á súa práctica inaplicación, dado que apenas existen casos en que a disposición identifique os destinatarios. O suposto debe interpretarse con criterio amplo, abarcando todos os casos en que a disposición xeral non deixe marxe de apreciación.
A inactividade da Administración como obxecto do proceso contencioso-administrativo, xa sexa xeral ou especial, non pode ser entendida senón no concepto técnico xurídico establecido na LXCA, que non se refire a calquera dilación ou atraso ou omisión no actuar da Administración, por máis que coloquialmente poida ser entendido isto tamén como «inactividade», senón estritamente ao suposto no que a Administración está obrigada a realizar unha prestación concreta a favor de persoa determinada en virtude de disposición xeral que non precisa de actos de aplicación, contrato ou convenio, ou ao suposto de inejecución de actos firmes.
Para que poida prosperar a pretensión por inactividade necesítase que a disposición xeral invocada sexa constitutiva dunha obrigación, cun contido prestacional concreto e determinado, non necesitado de ulterior especificación e que, ademais, o titular da pretensión sexa á súa vez acredor daquela prestación á que vén obrigada a Administración.
O control xurisdicional da inactividade administrativa non é posible cando exista unha certa marxe de actuación ou apreciación pola Administración, xa que aos tribunais corresponde controlar se a Administración fixo un uso correcto das súas facultades, pero non o substituír os seus criterios nin decisións.
O control xurisdicional previsto na LXCA non permite que os órganos xudiciais substitúan á Administración en aspectos da súa actividade non regulados polo Dereito, incluída a discrecionalidade no tempo dunha decisión ou dunha actuación material, nin lles faculta para traducir en mandatos precisos as xenéricas e indeterminadas habilitacións ou obrigacións legais de creación de servizos ou realización de actividades, pois en tal caso estarían a invadir as funcións propias daquela; non podendo, en fin, o recurso contencioso-administrativo, pola súa natureza, poñer remedio a todos os casos de indolencia, lentitude e ineficacia administrativas, senón tan só garantir o exacto cumprimento da legalidade, habendo de estenderse a exclusión do control non só aos indicados supostos de discrecionalidad, senón tamén aos casos de aplicación de conceptos xurídicos indeterminados, debido a que na LCXA requírese o dereito para esixir unha prestación concreta.
A responsabilidade penal: delitos contra os recursos naturais e o medio ambiente. Agóchase un delito ecolóxico continuado detrás da expansión incontrolada do eucalipto na Rede Natura?
Normativa a aplicar:
Artigo 45 da Constitución española.
A Lei 26/2007 do 23 de outubro sobre Responsabilidade Ambiental, modificada por Lei 11/2014, do 3 de xullo.
Código penal, no Capítulo III do Título XVI, regula os chamados delitos contra os recursos naturais e o medio ambiente, artigos 325 a 331. Tamén no Capítulo IV, dos delitos relativos á protección da flora, a fauna e animais domésticos. A L. O. 5/2010, do 23 de decembro, modificou o contido dalgún deses artigos ao incorporar á lexislación penal española os supostos previstos na Directiva 2008/99/CE do 19 de novembro, relativa á protección do medio ambiente a través do Dereito Penal.
O Tribunal Supremo, Sala Segunda en sentenza de data 11 de febreiro de 2013, establece que “estes delitos constitúen unha norma parcialmente en branco que se complementa coas disposicións normativas ou regulamentarias aplicables ao caso concreto… A análise dos requisitos esixibles no apartado 1 do art. 325 do Código penal, tipo básico nestas infraccións, vén recollido na doutrina desta Sala (STS 81/2008 do 13 de febreiro, entre outras) que destaca os seguintes:
1º) En primeiro lugar, un requisito de natureza obxectiva, unha conduta, que por esixencias típicas descritivas ha de consistir na provocación ou realización directa ou indirecta, dalgunha das actividades aludidas no precepto (emisións, verteduras, extraccións ou escavacións, aterramientos, residuos, vibracións, inxeccións ou depósitos), realizadas sobre algún dos elementos do medio físico tamén enumerados (atmosfera, chan, subsolo, ou augas terrestres, mariñas ou subterráneas).
2º) En segundo lugar, un elemento normativo, a infracción dunha norma extrapenal, igualmente esixido de maneira explícita en forma de contravención dalgunha das leis ou disposicións normativas reguladoras daquel tipo de actividades.
3º) E, en terceiro lugar, un resultado que consiste na creación dunha situación de perigo grave para o ben xurídico protexido. (STS 481/2008, do 30 de decembro).
A protección do medio ambiente constitúe un ben xurídico autónomo que se tutela penalmente en por si, descrito no Código como “equilibrio dos sistemas naturais” e que pasou a formar parte do acervo de valores comunmente aceptados pola nosa sociedade. Ha de lembrarse que o medio ambiente é un dos poucos bens xurídicos que a Constitución expresamente menciona como obxecto de protección ou tutela penal. O artigo 45 da Constitución dispón que deberán establecerse “sancións penais ou, no seu caso, administrativas, así como a obrigación de reparar o dano causado” para quen realice condutas atentatorias do medio ambiente. Recoñécese, por tanto, a nivel constitucional, a tripla fronte de protección do medio ambiente: civil, penal e administrativo. A protección xurídica do medio ambiente ha de facerse combinando medidas administrativas con medidas penais…”.
A deterioración irreversible ou catastrófica dos ecosistemas derivado da expansión incontrolada do eucalipto: elemento chave para a tipificación penal
O Tribunal Supremo en sentenza de data 13 de febreiro de 2008 establece que non basta a contravención da normativa administrativa para poder aplicalo, senón tamén algo máis: que a conduta sexa potencialmente perigosa. O art. 325 esixe como elemento de tipicidade, a gravidade do perigo a que se somete ao equilibrio dos sistemas naturais, ou no seu caso, á saúde das persoas. O tipo penal, como tipo de perigo, non require a comprobación da causalidade do dano, senón o carácter perigoso dos feitos. O grave risco alcánzase porque produce ou pode producir importantes consecuencias nocivas, o que virá determinado polas probas periciais que contraditoriamente practicadas, expoñan a realidade da gravidade do risco ocasionado. Para a determinación da potencialidade do risco e a súa cualificación de grave ha de atenderse, en primeiro lugar á probabilidade da concreción do risco, de maneira que si leste é altamente improbable, non se encherá a tipicidade do delito. En segundo termo ha de estarse á medición do risco, de maneira que se este afectase de forma non relevante ao ben xurídico, tampouco se enchería a tipicidade.
O delito é de risco non require a efectiva produción dun efectivo dano ecolóxico, pois a pretensión da norma é adiantar a barreira de protección a un momento anterior á produción do resultado, isto é a probabilidade da produción do resultado. En definitiva, son as periciais as probas fundamentais en orde á acreditación da gravidade do risco.
A proba pericial é relevante para a determinación do delito ambiental
O Tribunal Supremo en materia delito ecolóxico establece que os tribunais só poderán apartarse das conclusións das probas periciais cando existan razóns obxectivas e razoando os motivos, xa que os seus informes gozan da presunción de imparcialidade dos informes emitidos por organismos oficiais.
A solución: o papel dá cidadanía activa e o desenvolvemento dá conciencia ambiental
A cidadanía activa é un concepto que se aplica a todas aquelas persoas que integran unha comunidade e que despregan un comportamento comprometido con todo aquilo que acontece na mesma.
Aquelas comunidades que contan cunha preponderancia de cidadanía activa tenden a funcionar mellor que aquelas que se atopan envorcadas cara ao individual, porque xustamente promoven a solidariedade, preocúpanse polo outra persoa, porqué estea mellor e non se deteñen nos éxitos persoais senón no ben común de todas as que a compoñen.
A cidadanía activa nada ten que ver coa adopción dunha actitude pasiva senón moi pola contra, hai un compromiso concreto de participar con voz e voto en todo canto sucede e demanda un cambio. Na cidadanía activa non se espera a que outra persoa modifique o estado de cousas e propoña algo mellor senón que se preocupa e procura logralo per se.
As Brigadas Deseucaliptizadoras: un exemplo de cidadanía activa
As brigadas deseucaliptizadoras promoven accións de restauración ambiental en áreas con valores ambientais degradados ou ameazados pola eucaliptización estando abertas á participación de persoas voluntarias e titulares de parcelas de monte.
