O río Anllóns

Os montes dos pobos ou de dominio público, que no ano 1897 non revestían carácter de interés xeral non foron exceptuados da desamortización, e polo tanto os concellos podían proceder a súa subasta, como así fixeron moitos deles, e así obter unha vía de financiación.

A exclusión realizábase ao abeiro do artigo 4º do Real Decreto de 27 de febreiro de 1897, pola Comisión Clasificadora dos Montes Públicos da Dirección xeral de propiedades e dereitos do Estado, do Ministerio de Facenda e publicábase na Gaceta do 29 de agosto dese ano.

O Catálogo permitiu que os montes de utilidade pública (máis coñecidos como “MUP”) sexan brillantes excepcións no panorama habitualmente desolador dos montes municipais españois.

Moitos dos montes municipais exceptuados da declaración de utilidade público viron drásticamente mermada, ou totalmente desaparecida, mediante distintos procesos de privatización a súa superficie.

IMG-20190309-WA0014 — *Ponteceso chegou a perder máis de 535 hectáreas de monte público no proceso de desamortización de 1897*

O Catálogo de Montes de Utilidade Pública (CMUP) permitiu conservar como públicos os mellores montes desde 1901. Os efectos civís e administrativos que produce a inclusión dun monte no CMUP ( inembargabilidade, inalienabilidade, presunción posesoria a favor da entidade propietaria, e, desde a entrada en vigor da Lei de Montes do 21 de novembro de 2003, demanialidade en todos os casos), unidos á tradicional atribución da xestión destes montes á Administración Forestal estatal (desde a década de 1980, autonómica), que posúe medios económicos e humanos cos que as Entidades Locais -maioritarias posuidoras dos montes catalogados- non poden contar, aseguraron durante máis dun século unha continuidade e coherencia de xestión que poucas ramas da Administración poden mostrar no seu historial.

Por unha banda o Catálogo serviu para conservar os montes nel incluidos, mais por outra banda foi a fin dos excluidos, que máis pronto que tarde foron subastados ou privatizados polos propios concellos.

IMG-20190309-WA0041 — *Cabana perdería unhas 226 hectáreas no proceso de desamortización dos montes públicos de 1897, entre eles o Arró do Xuncal e o monte público do Corno*

Tanto o concello de Cabana de Bergantiños como o de Ponteceso, por referirnos aos muncipios lindeiros co río Anllóns, foron uns dos que máis monte público perderon co proceso da desamortización. Así montes como o do Arró do Xuncal ou o do monte Corno na parroquia de Cesullas, o monte do Castro en Nantón e o monte común de Anós foron bos exemplos.

No caso de Ponteceso, a desamortización rematou co carácter público de montes como o Martín, o de Sta. Cristina, Cadaveiras e Castiñeiras ou o Cava. Unhas 226 hectáreas no caso de Cesullas e unhas 535 hectáreas no caso de Ponteceso.

A desamortización de boa parte dos montes públicos supuxo o empobrecemento das comunidades locais do rural, que pronto viron como estes pasaban a propiedades privadas, precisamente ás mans con máis recursos. Este proceso afectou á produción de alimentos tanto para as familias como para o gando.

Posteriormente no ano 1901 ningún destes concellos conseguiría incluir ningún dos seus montes no Catálogo de montes de utilidade pública (CMUP).

A desamortización de boa parte dos montes públicos supuxo o empobrecemento das comunidades locais do rural

Por un lado a Barcia e por outro o río Anllóns, e onde o río fai un corno, aí están os Castros, en pleno Xuncal do Anllóns. Os montes veciñais Castro Grande e Castro Pequeno dominando o xuncal. A unha beira de Cabana, o Bosque, as brañas de Boedos, as Fontiñas e o Herbal de Laíño; e á outra, pola beira de Ponteceso, a Barcia.

Como tributarios do Anllóns, por un lado o río de Anos que tras discorrer ao pé da Costa de Cabana, o monte Vilariño e a Agra dos Muíños desemboca xunto ás brañas de Boedo; pola outra beira o río Cundíns desemboca xunto o lugar Alvedros e a Agra de Leas.

É un área importante en canto a bens comúns veciñais, todos eles no municipio de Ponteceso. Así temos o Boedo Grande veciñal e o Boedo Pequeno veciñal.

Curiosa tamén é a toponimia deste lugar. Nomes como Tabarcos, Barcos, Gabarcos…etc.

*Imaxe do IGN dos montes de Anllóns: Castro veciñal Grande e Castro veciñal Pequeno*

En fronte, preto do Corno está a Escombreira, microtopónimo que fai referencia ás labores que se realizaban ata hai pouco na parcela, por parte dalgunhas administracións locais que queimaban o lixo aquí. Ao pé dos Castros, o Porto de Lamas, un lugar seguro de paso polo medio do xuncal cara a parcela Capitana e o Agro das Antas, en dirección a Bouza Gudín.

porto lamas.jpg — *As acacias invaden boa parte das beiras do río Anllóns*

porto lamas.png — *Información da sede electrónica do Catastro*

É tremenda a riqueza arqueolóxica desta área. E á beira do xuncal mesmo, a canteira de Sta. Cristina. De súpeto a paisaxe muda bruscamente para atoparnos cos restos da actividade mineira que socaba as marxes do Anllóns. Á outra beira da estrada, a distinto nivel, a outra canteira máis grande, a de Sta. Cecilia.

agro das antas.png — *Información da sede electrónica do Catastro*

Continuamos o camiño á beira do río cara a Pesqueira e o Bo Xuncal. A escasa distancia xa nos atopamos co núcleo urbano de Ponteceso. A outra beira, o dominio público marítimo terrestre que configura o LIC Río Anllóns.

A importancia dos portos ao longo do río Anllóns: PortoXuán, no lugar de Leas

Á beira de Maseiros e de Forniños, e en fronte a Reguiños, xa no lugar do Bosque, PortoXuán amósase como outro lugar de paso seguro do río.

portoxuán.jpg — *Os portos fluviais eran lugares de paso seguros para cruzar o río. Son moi numerosos no río Anllóns*

*Información da sede electrónica do Catastro*

A importancia da paisaxe na desembocadura do río Anllóns

A paisaxe é un dereito individual e colectivo de cada persoa. Pero tamén implica o deber de conservala.

Unha das características das paisaxes é a súa unicidade: cada paisaxe é única e irrepetible. Por iso manter a súa integridade e a súa autenticidade é un deber esencial das comunidades ribeiregas do río Anllóns. Da cidadanía activa e responsable depende manter a esencia desta paisaxe fluvial, que sempre acompañou ao río Anllóns e ao devir da vida vencellada ás comunidades ribeiregas.

Categoría: O río Anllóns

A desamortización de 1897 e a desaparición dos montes dos pobos

Sorpresas arqueolóxicas, culturais e paisaxísticas ao longo do río Anllóns: os castros esquecidos, Castro Grande e Castro Pequeno, o Agro das Antas e os portos fluviais